________________
-
११२
भगवतीसूत्रे सर्वार्थसिद्धानुत्तरौपपातिकदेवपञ्चेन्द्रियवैक्रिय-तैजस-कार्मणशरीर० यावत्-प्रयोगपरिणतास्ते वर्णतः कालादिवर्णपरिणता अपि, यावत्-नीलादिवर्ण परिणता अपि, गन्धतः सुरभ्यादिगन्धपरिणता अपि, रसतस्तिक्तादिरसपरिणता अपि, स्पर्शतः कर्कशादिस्पर्शपरिणता अपि, संस्थानतः परिमण्डलाधायतपर्यन्तसंस्थानपरिणता अपि भवन्तीति भावः । (सप्तमो दण्डकः ७) एवं च सप्तमे दण्डके शरीरस्य वर्णादिद्वारके ४९१-एक-नवत्यधिकचतुःशतशरीराणाम्वर्ण-गन्ध-रस-स्पर्श-सं स्थानाख्यपञ्चविंशति भेदैर्गुणितात् गुणनफलात् (१२२७५) चतुश्चत्वारिंशदधिकषट्शत (६४४) हासेन एकत्रिंशदधिकषट्शतोत्तरैकादशसहस्राणि (११६३१) भवन्ति, तथाहि-यद्यपि (४९१) एकनवत्यधिकचतुःशतसंख्यानाम् वर्णादिपञ्चविंशत्या (२५) गुणिते सति (१२२७५) पञ्चसप्तत्यधिकद्विशतोत्तरद्वादशसहस्राणि, इत्येतत्संख्या भवति, तथापि (१६१) एकषष्टचधिकैकशतकामणशरीरस्य चतुःस्पजो पुद्गल पर्याप्तक अपर्याप्तक सर्वार्थसिद्ध विमानवासी देवपंचेन्द्रिय के वैक्रिय, तेजस एवं कार्मण इनतीन शरीरोंके प्रयोगसे परिणत हुए कहे गये हैं, वे भी वर्णकी अपेक्षासे कालादिवर्णकेरूपमें, गंधकी अपेक्षासे सुरभि आदि गंधके रूपमें, रसकी अपेक्षासे तिक्तादि रसके रूपमें, स्पर्शकी अपेक्षा कर्कशआदि स्पर्शकेरूपमें, और संस्थानकी अपेक्षासे परिमंडल संस्थानसे लेकर आयतसंस्थानके रूपमें भी परिणत होते हैं । इस प्रकार यह सातवां दण्डक है । शरीरसंबंधी वर्णादि द्वारवाले इस सप्तम दण्डकमें ४९१ शरीरोंमे पांचवर्ण गंध,२ रस५, स्पर्श८, और संस्थान५ इन २५का गुणा करनेपर ११६३१ शरीरके वर्ण आदि आ जाते हैं । यद्यपि ४९१ में २५का गुणा करनेपर १२२६५ ऐसी संख्या आती है फिर भी यहां पर जो ११६३१ વિમાનવાસી દેવપંચેન્દ્રિયના વૈક્રિય, સૌજસ અને કામણ શરીરના પ્રયોગથી પરિણુત થયેલા હોય છે, તે પુદગલે પણ વર્ણની અપેક્ષાએ કાળા આદિ વર્ણરૂપે, ગંધની અપેક્ષાએ સુરભિ આદિ ગંધરૂપે, રસની અપેક્ષાએ તીખા આદિ રસરૂપે, સ્પર્શની અપેક્ષાએ કર્કશ આદિ સ્પર્શરૂપે અને સંસ્થાનની અપેક્ષાએ પરિમંડલથી લઈને આયત સંસ્થાન પર્યન્તના સંસ્થાનરૂપે પણ પરિણમે છે. આ પ્રકારનું આ સાતમું દંડક છે. શરીરના વર્ણાદિ દ્વારવાળા આ સાતમાં દંડકમાં ૪૯૧ શરીરેના ૧૧૬૩૧ ભેદ કહ્યા છે. પાંચ વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ રસ, ૮ સ્પર્શ અને પાંચ સંસ્થાન, એ રીતે ૯૧ ને ૨૫ વડે ગુણવાથી ૧૨૨૭૫ ગુણાકાર આવે છે. છતાં પણ અહીં જે ૧૧૬૩૧ ભેદ કહા છે
श्री भगवती सूत्र :
