________________
भगवतीमूने यन्ति, यं समयं निर्जरयन्ति, नो तं समयं वेदयन्ति, अन्यस्मिन् समये वेदयन्ति, अन्यस्मिन् समये निर्जरयन्ति, अन्यः स वेदनासमयः, अन्यः स निर्जरासमयः, तत् तेनार्थेन यावत् न स वेदनासमयः, एवं यावत्वैमानिकानाम् ॥मू० ५॥
टीका-से गूणं भंते ! जा वेयणा सा निज्जरा, जा निज्जरा सा वेयणा?? गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! अथ नूनं निश्चितं किं या वेदना भवति, सा एव (गोयमा) हे गौतम ! (नेरहयाणं जं समयं वेदेति, णो तं समयं णिजाति, समयं णिज्जाति, णो तं समय वेदेति, अन्नम्मि समए वेदेति, अनम्मि समए णिज्जरेंति, अण्णे से वेयणा समए, अण्णे से णिज्जरासमए, से तेणटेणं जाव न से वेयणा समए एवं जाव वेमाणियाणं ) नारकजीव जिस समयमें वेदन करते हैं, उस समय में वे निर्जरा नहीं करते हैं, और जिस समयमें वे निर्जरा करते हैं, उस समय में वे वेदन नहीं करते हैं । भिन्न समयमें वेदन करते हैं और भिन्न समय में निर्जरा करते हैं । इस तरह से वेदनाका वह समय भिन्न है और निर्जरा का वह समय भिन्न है। इस कारण हे गौतम ! मैंने ऐसा कहा है कि यावत् वह वेदना का समय नहीं है। इसी तरह से यावत् वैमानिक देवोंके विषय में भी जानना चाहिये ।
टीकार्य-यहां पर लेश्यो से युक्त जीवोंका अधिकार चल रहा है लेश्यावाले जीव कोंकी वेदनावाले होते हैं-इसलिये सूत्रकारने यहां वेदेति, णो तं समयं णिज्जरेंति, जं समयं णिज्जरेंति, णो तं समयं वेदेति, अनम्मि समए वेदेति, अनम्मिसमए णिज्जरंति, अण्णे से वेयणासमए अण्णे से निज्जरासमए, से तेणेटेणं जाव न से वेयणासमए एवं जाव वेमाणियाण) નારક જીવ જે સમયે વેદન કરે છે તે સમયે નિર્જ કરતા નથી, અને જે સમયે નિર્ભર કરે છે, તે સમયે વેદન કરતા નથી. તેઓ ભિન્ન સમયે વેદન કરે છે અને ભિન્ન સમયે નિર્ધાર કરે છે. આ રીતે વેદનાને જે સમય છે તે પણ જુદે જ છે અને નિજ રાનો જે સમય છે તે પણ જુદો જ છે. હે ગૌતમ ! તે કારણે મેં એવું કહ્યું છે કે નારક અને વેદનનો જે સમય હોય છે તે નિર્જરાને સમય હતો નથી, અને નિર્જરાનો જે સમય છે તે વેદનને સમય નથી. એ જ પ્રમાણે વિમાનિકે પર્યન્તના જીના વિષયમાં પણ સમજવું.
ટીકાર્થ- અહીં લેસ્પાવાળા જીવોની વકતવ્યતા ચાલી રહી છે. લેફ્સાવાળા કર્મોની વેદનાવાળાં હોય છે, તે કારણે સૂત્રકારે આ સૂત્રમાં તેમની વેદનાના વિષયમાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
