________________
प्रमेवचन्द्रिका टोका श.७ उ.३ २.२ मूलस्कन्धादिजीवनिरूपणम् ४३५ बीजानि बीजजीवस्पृष्टानि फलजीवप्रतिबद्धानि तस्मात् आहरन्ति, तस्मात् यरिणमयन्ति ॥ २॥ ___टीका-'से पूर्ण भंते ! मूला मूलजीवफुडा, कंदा कंदजीवफुडा जाव-बीया बीयजीवफुडा?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! अथ नूनं निश्चितं किं मूलानि धनस्पतिमूलभागाः मूलजीवैः स्पृष्टानि व्याप्तानि सन्ति, कन्दा कन्दजीवैः स्पृष्टाः यावत् बीजानि बीजजीवः स्पृष्टानि व्याप्तानि सन्ति किम् ? भगवानाह'हंता, गोयमा ! मूला मूलजीवफुडा, कंदा कंदजीवफुडा जाव-बीया बीयजीवहैं और वे फलके जीवोंके साथ प्रतिबद्ध रहते है और उस
आहारको परिणमाते हैं। ___टीकार्थ-जीवका ही अधिकार चल रहा है इस कारण सूत्रकारने यहां पर वनस्पतिजीवकी वक्तव्यताको कहा है इसमें गौतमने प्रभुसे ऐसा पूछा है कि 'से गूणं भंते ! मूला मूलजीवफुडा, कंदा कंदजीवफुडा जाव बीया बीय जीवफुडा' हे भदन्त ! क्या यह बात निश्चित है कि वनस्पतिके जितने भी मूलभाग हैं वे सब अपने२ मूलजीवों से व्याप्त हैं ? जितने भी कन्दमूलसे ऊपरके भाग हैं वे सब अपने२ कंद जीवोंसे व्याप्त हैं ? यावत् बीज बीजजीवोंसे व्याप्त हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं कि 'हंता, गोयमा ! मूला मूलजीवफुडा, कंदा कंदजीवफुडा, जाव बीया बीयजीवफुडा' हां, गौतम! ऐसा ही है પર્યન્તના વિષયમાં સમજવું. જેમકે બીજ બીજજીવથી વ્યાપ્ત હોય છે અને બીજો ફળના છ સાથે પ્રતિબદ્ધ સંલગ્ન હોય છે, તેથી તેઓ આહાર ગ્રહણ કરે છે અને ગૃહીત આહારનું પરિણમન કરે છે.
ટીકુઈ- જીવનું જ નિરૂપણ ચાલી રહ્યું છે. તેથી સૂત્રકાર આ સૂત્રદ્વાર વનસ્પતિજીનું પ્રતિપાદન કરે છે–
આ વિષયને અનુલક્ષીને ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને એવો પ્રશ્ન પૂછે છે કે'से गूणं भंते ! मूला मूलजीवफुडा, कंदा कंदजीव फुडा, जाव बीया बीयजीवफडा ?' मन्त! शुभे वा तो निश्चित छ । २८सा भूभाग હોય છે તે બધા પોતપોતાના મૂળજીથી વ્યાપ્ત હોય છે ! જેટલાં કન્દ (મૂળથી S५२न मा) छ तेसो पातपाताना ४.४७वाथी व्यास हाय छ (यावत) मी भी०४ाथा व्यास य छ ? मही 'यावत' ५४थी २४न्ध, छास, All, पि, पान, ફૂલ અને ફળને ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે. ગૌતમ સ્વામીના પ્રશ્નનો જવાબ આપતા भावी२ प्रभु ४९ छे ?- 'हंता, गोयमा !! &ा, गौतम! 'मूला मूलजीव फुडा,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
