________________
९८२
भगवतीसूत्रे एकः अप्रदेशश्च २, बहवः समदेशाः बहवः अप्रदेशाश्च ३, इत्येवरूपास्त्रयो भङ्गा बोध्याः, किन्त्वत्र नैरयिक-तेजस्काय-वायुकाय-विकलेन्द्रिय-सिद्धपदानि न वक्तव्यानि, तेषां तेजोलेश्याया अभावात् सिद्धानां च सर्वासामपि लेश्यानामभावात् । विशेषमाह-' नवर-पुढविक्काइएसु, आउवणरसईसु छन्भंगा' नवरविशेषः पुनस्तेजोलेश्यायामयमेव यत् – पृथिवीकायिकेषु अब्-वनस्पतिषु षड् भङ्गाः वक्तव्याः यतो हि एतेषु पृथिव्यादिषु तेजोलेश्याः एकन्यादयो देवाः पूर्वोत्पन्नाः, उत्पद्यमानाश्चोपलभ्यन्ते इति तत्र सपदेशानाम् अप्रदेशानां च एकत्व बहुत्व संभात् । ते च पडू भङ्गा अनाहारकजीवादिवद् विज्ञेयाः, तथाहि-सप्रदेशा वा१, अपदेशा वा२, अथवा सपदेशश्च अप्रदेशश्व३, अथवा सप्रदेशश्च अप्रदेशाश्व४, अप्रदेशाश्च ३ तीन भंग हैं । किन्तु यहां पर नैरयिक, तेजस्काय, वायुकाय, विकलेन्द्रिय और सिद्ध पद नहीं कहना-क्यों कि इनके तेजोलेश्या नहीं होती। तथा सिद्धों के तो कोई भी लेश्या नहीं होती। ( नवरं पुढविक्काइएसु आउवणस्सईसु छन्भंगा) इस तेजोलेश्या में जो विशेषता है वह इतनी ही है कि पृथिवीकायिकों में, अपकायिकों में और घनस्पतिकायिकों में छह भंग है-क्योंकि इन पृथिवी कायादिकोमें, तेजोलेश्यावाले एक दो आदिक पूर्वोत्पन्न देव तथा उत्पद्यमान देव पाये जाते हैं -इस कारण यहां सप्रदेशोंका और अप्रदेशोंका एकत्व एवं घहुत्व संभवित है। यहां अनाहारक जीवादिककी तरह ही छह भंग जानना चाहिये। उनमें दो भंग बहुवचनान्त और एक भंग एक वचनान्त शेष ३ भंग एकवचन और बहुवचनके संयोगजन्य हैं-वे इस प्रकारसे हैं-सप्रदेशाः
(१) सर्वे सप्रदेशाः (२) बहवः सप्रदेशाः एकः अप्रदेशश्च, (३) बहवः सप्रदेशाः बहवः अप्रदेशाश्च । ५५ तमा ना२31, त य, वायुय, Asaन्द्रिय अने સિદ્ધોને સમાવેશ થતો નથી, કારણ કે તેમને તેજલેશ્યા હતી નથી, તથા सिद्धानता से ५ वेश्या हाती नथी. (नवर पुढविक्काइएसु आउवणस्सईसु छभंगा" मा तेश्यामा २ विशेषता छे त मा प्रमाणे छे-पृथ्वीयि. કેમાં, અપ્રકાયિકામાં અને વનસ્પતિ કાયિકમાં ૬ ભંગ થાય છે, કારણ કે આ પૃથ્વીકાયાદિકમાં તેજલેશ્યાવાળા એક, બે આદિક પૂર્વોત્પન્ન દેવ તથા ઉ૫ધમાન દેવ પણ હોઈ શકે છે, તે કારણે ત્યાં સપ્રદેશનું એકત્વ અનેબદુત્વ સંભવિત છે. અહીં અનાડારક જીવાદિકના છ ભંગના જેવાં જ છ ભંગો સમજવા. તેમાંના પહેલા બે ભંગ બહુવચનાન્ત છે અને બીજું એક વચનાન્ત છે. બાકીના ત્રણ ભંગ એકવચન અને બહુવચનના સંગથી બન્યા છે. તે છ ભંગ આ પ્રમાણે
श्री भगवती सूत्र:४
