________________
९६०
भगवतीसुधे सप्रदेशा भवन्ति नतु अमदेशाः तेषामनादित्वेन अनन्तसमयस्थितिकतया समदेशत्वनियमात् । गौतमः पृच्छति-' नेरइया णं भंते ! कालादेसेणं किं सपएसा, अपएसा ? ' हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु कालादेशेन-कालापेक्षया कि सप्रदेशाः ? आहोस्वित् अपदेशा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! सव्वे वि ताव होज्जा सपएसा ' हे गौतम ! सर्वेऽपि नैरयिका स्तावत् ' इति वाक्यालङ्कारे सपदेशा भवन्ति, उत्पाद विरहकाले असंख्यातपूर्वोत्पन्ननैरयिकाणां सप्रदेशत्वेन विद्यमानत्वात् । इति प्रथमो भङ्गः । अथ द्वितीयमाह-' अहवा सपएसा य-अपएसेय, ' अथवा अप्रदेश नहीं हैं। क्यों कि समस्त जीव अनादि हैं और अनंतकालतक की स्थितिवाले हैं। अब गौतमस्वामी प्रभु से समस्त नारक जीवों की अपेक्षा लेकर ऐसा पूछते हैं कि (नेरइयाणं भंते ! कालादेसेणं किं सपएसा? अपएसा?) हे भदन्त ! समस्त नारकक्या कालकी अपेक्षा सप्रदेश हैं ? या अप्रदेश हैं ? इसके उत्तर में प्रभु गौतम से कहते हैं कि (गोयमा) हे गौतम ! (सव्वे वि होज्जा सपएसा) समस्त नारक जीव भी सप्रदेश हैं ! " समस्त नारक जीव भी सप्रदेश हैं " इसका कारण यह है कि उत्पाद विरहकाल में पूर्वोत्पन्न नारक जीवों की संख्या-असंख्यात प्रमाण में रहा करती है यह पहिला भङ्ग है । तथा द्वितीय भंग इस प्रकार से है-(अहवा सपएसा य अपएसे य) जय इन्हीं पूर्वोत्पन्न असंख्यात नारकों में कोई नारक जीव आकर उत्पन्न हो जाता है-तब वह प्रथम
गौतम स्वाभानी प्रश्न-( जीवा गं भंते ! कालादे सेणं कि सपएसा ? अपएसा) 3 महन्त ! सास्तव आणनी अपेक्षा सप्रदेश ४ महेश छ ?
उत्तर-(गोयमा ! नियमा सपएसा) गौतम ! समस्त ७ जानी અપેક્ષાએ નિયમથી જ સંપ્રદેશ છે, અપ્રદેશ (પ્રદેશ રહિત) નથી કારણ કે સમસ્ત જીવ અનાદિ છે અને અનંતકાળની સ્થિતિવાળા છે.
હવે ગૌતમ સ્વામી સમસ્ત નારક છેવની અપેક્ષાએ મહાવીર પ્રભુને सेवा प्रश्न पूछे छे , (नेरइयाणं भंते ! कालादेसेणं कि सपएसा, आएसा ? હે ભદન્ત ! સમસ્ત નારજી શું કાળની અપેક્ષાએ સપ્રદેશ છે? કે અપ્રદેશ છે ?
उत्तर-( गोयमा !) हु गौतम! (सव्वे वि ताव होज्जा सपएसा) સમસ્ત નારક છે પણ સપ્રદેશ છે. “સમસ્ત નારક છ સપ્રદેશ છે, ” એમ કહેવાનું કારણ એ છે કે ઉત્પાદ વિરહ કાળમાં પૂર્વોત્પન્ન ( પહેલાં ઉત્પન્ન થયેલા ) ના૨ક જીવોની સંખ્યા અસંખ્યાત પ્રમાણમાં રહ્યા કરે છે. આ રીતે પહેલો ભંગ ( વિકલ્પ) થાય છે. “ સમસ્ત નારક છે સપ્રદેશ ." मी. A1 241 प्रमाणे थाय छे-( अहवा सपएसा य अपएसे य)
श्री. भगवती सूत्र:४