________________
९२४
भगवतीसूत्रे योगिनः उपशान्तमोहगुणस्थानकातिनः क्षोण मोहगुणस्थानमवर्तिनः सयोगिकेवलिनश्च वर्तन्ते ते ज्ञानावरणं न बध्नन्ति, तदन्ये तु बध्नन्त्येव, अतो 'भजनया' इत्युक्तम् । 'अजोगी न बंधई' 'अयोगी अयोगिकेवली, सिद्धश्च न बध्नाति, ' एवं वेयणिज्जवज्जाओ सत्तवि' एवं ज्ञानावरणवदेव वेदनीयवर्जाः सप्तापि कर्मप्रकृतयो वेदितव्याः, तथाहि--वेदनीयवर्जानि दर्शनावरणीयादि कर्माणि मनोवचः काययोगिनः कदाचिद् बध्नन्ति, कदाचिन्न बध्नन्ति, अयोगी न बध्नाही योगवाले-मन वचन और काय योगवाले जीव ज्ञानावरणीय कर्म का बंध भजना से करते हैं-अर्थात् कदाचित् वे करते भी हैं और कदाचित् वे नहीं भी करते हैं। तात्पर्य इसका ऐसा है कि जो मन, वचन, काय योगवाले जीव जबतक ग्यारहवें, बारहवें और तेरहवें गुणस्थान में वर्तमान रहते हैं वे वहां पर ज्ञानावरणीय कर्म का बंध नहीं करते हैं। इन गुणस्थानों से भिन्न नीचे के गुणस्थानों में जो जीव रहते हैं वे अवश्य २ ही ज्ञानावरणीय कर्म का बंध करते हैं। इसी बात को सूचित करने के लिये सूत्रकारने यहां भजना पद का प्रयोग किया है। अयोगि केवली और सिद्ध जीव इन योगों से रहित हो जाने के कारण ज्ञानावरणीय कर्म का बध नहीं करते हैं । (एवं वेयणिज्जवज्जा
ओ सत्त वि) ज्ञानावरणीय कर्म की तरह से ही वेदनीयवर्ज सातों ही कर्मप्रकृतियों के विषय में भी जानना चाहिये-तथा च-वेदनीय कर्म को छोड़कर दर्शनावरणीय आदि कर्मप्रकृतियों का बंध ये मन, वचन, काययोगवाले जीव कभी करते हैं और कभी नहीं भी करते हैं। तथा યેગી અને કાયયોગી જ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને ધ વિકપે કરે છે એટલે કે કયારેક તેઓ તેને બંધ કરે છે અને કયારેક નથી કરતા. આ કથનને ભાવ નીચે પ્રમાણે છે-મન, વચન અને કાયાગવાળાં છે જ્યાં સુધી અગિયારમાં, બારમાં અને તેરમાં ગુરુસ્થાનમાં રહેલા હોય છે, ત્યાં સુધી તેઓ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બાંધતા નથી, પણ તે ગુણસ્થાને કરતાં નીચેના ગુણસ્થાનમાં રહેલા જ્ઞાનાવરણીય કર્મ અવશ્ય બાંધે છે. એ વાત પ્રકટ કરવાને માટે "Aथे मांधे छ," मे ४थन यु छ. मयाज वसी मने सिद्ध १ આ યુગોથી રહિત થઈ જવાને કારણે જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બાંધતા નથી.
(एव वेयणिज्जवज्जाओ सत्त वि) ३६नीय भ सिवायना सात मना બંધ વિષેનું કથન જ્ઞાનાવરણીય કર્મના કથન પ્રમાણે જ સમજવું. એટલે કે મન, વચન અને કાયયોગવાળા જી વેદનીય કર્મ સિવાયના સાતે કને બંધ કયારેક કરે છે અને ક્યારેક કરતા નથી, તથા અગી જી આ સાતે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
