________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ६ उ० ३ सू० ४ कर्मस्थितिनिरूपणम् ८८९ कर्म किम् आभिनिबोधिकज्ञानी बध्नाति, श्रुतज्ञानी, अवधिज्ञानी, मनः पर्यवज्ञानी, केवलज्ञानी बध्नाति ? गौतम ! अधस्तनाश्चत्वारो भजनया, केवलज्ञानी न बध्नाति, एवं वेदनीयवर्जाः सप्ताऽपि, वेदनीयम् अधस्तनाश्चत्वारोऽपि बध्नन्ति, केवलज्ञानी भजनया । ज्ञानावरणीयं खलु भदन्त ! कर्म किं मत्यज्ञानी बध्नाति, श्रुताऽज्ञानी का बंध भजना से परित्त भी और अपरित्त भी ये दोनों जीव भी करते हैं। परन्तु जो नो परित्त और नो अपरित जीव हैं वे आयु कर्म का बंध नहीं करते हैं । (णाणावरणिज्जं गं भंते ! कम्मं किं आभिणिवोहियणाणी बंधह, सुयणाणी, ओहिनाणी, मणपज्जवनाणी, केवलणाणी बंधइ) हे भदन्त ! ज्ञानावरणीय कर्म का बंध क्या आभिनिबोधिकज्ञानी-मतिज्ञानवाला जीव करता है ? कि श्रुतज्ञानी करता है ? अथवा कि अवधिज्ञानवाला जीव करता है, या मनः पर्यय ज्ञानवाला जीव करता है ? या केवलज्ञानवाला जीव करता है ? (गोयमा ! हेट्ठिला चत्तारि भयणाए, केतलणाणी न बंधइ) हे गौतम ! मतिज्ञानवाला, श्रुतज्ञानवाला, अवधिज्ञानवाला और मनः पर्ययज्ञानवाला जीव भजना से ज्ञानावरणीय कर्म का बंध करता है। परन्तु जो केवल ज्ञानवाला जीव होता है वह ज्ञानावरणीय कर्म का बंध नहीं करता है। (एवं वेयणिज्जवज्जाओ सत्त वि) इसी तरह से वेदनीयकर्म को छोडकर सातकर्मप्रकृतियों के बंध करनेके પરંતુ જે નો પરિત્ત અને ને અપત્તિ જીવો છે તેઓ આયુકર્મને બંધ કરતા નથી.
(णाणावरणिज्ज णं भंते ! किं कम्मं अभिणियोहियणाणी बंधइ, सुयणाणी, ओहिनाणी, मणपज्जवनाणी, केवलणाणी बधइ ?) महन्त ! शुं ज्ञानावरणीय કમને બંધ આભિનિધિકજ્ઞાની (મતિજ્ઞાનવાળે) જીવ કરે છે ? કે શ્રતજ્ઞાની કરે છે? કે અવધિજ્ઞાનવાળે જીવ કરે છે? કે મન:પર્યયજ્ઞાનવાળે જીવ ४२ छ १४ ज्ञानपान। ०५ ४२ छ ?
(गोयमा ! हेडिल्ला चत्तारि भयणाए, केवलणाणी न बधइ ) गीतम ! મતિજ્ઞાનવાળે, શ્રુતજ્ઞાનવાળો, અવધિજ્ઞાનવાળો અને મન પર્યયજ્ઞાનવાળો જીવ વિકલ્પ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બંધ કરે છે. એટલે કે તેઓ તે કર્મને બંધ બાંધે પણ છે અને નથી પણ બાંધતા. પરંતુ કેવળજ્ઞાની જીવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બંધ કરતા નથી.
( एवं वेयणिज्जवज्जाओ सत्त वि) वहनीय ४ सिवायनी साते भ'પ્રકૃતિના કર્મબંધના વિષયમાં પણ એ જ પ્રમાણે સમજવું.
भ० ११३
श्री भगवती सूत्र:४