________________
भगवतीसूचे रिन्द्रियसभावात् रविकिरणादिसम्पर्के दृश्यार्थावबोधहेतुत्वाच्छुभाः पुद्गलाः, रविकिरणादिसम्पर्कोभावे तु अर्थावबोधाजनकतया अशुभाः पुद्गलाः भवन्ति, शुभोऽशुभश्च पुद्गलपरिणामो भवति ! ' से तेणटेणं ' तत् तेनार्थेन चतुरिन्द्रियाणां कदाचित् प्रकाशोऽपि, अथ च कदाचिद् अन्धकारोऽपि भवतीत्यर्थः । एवं जावमणुस्साणं' एवं चतुरिन्द्रियवदेव यावत्-मनुष्याणाम् अपि कदाचित् प्रकाशः, कदाचिच्च अन्धकारो भवति, यावत्करणात्-पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकादीनां संग्रहणं कर्तव्यम् , तथा ' वाणमंतर-जोइस-वेमाणिया जहा-असुरकुमारा' वानव्यचौइन्द्रिय जीवों के पुद्गल शुभाशुभ दोनों प्रकार के होते हैं अतः जय सूर्य किरणों का संपर्क होता है तब वे पुद्गल उन्हें दृश्य अर्थ में कारण पड़ते हैं अतः वे शुभ पुद्गल हैं और जब रवि किरणों का संपर्क नहीं होता है तब वे पुद्गल दृश्य अर्थ के ज्ञान के अजनक होते हैं-इस कारण अशुभ कहे गये हैं। और इसी से पुद्गलों का परिणमन यहां शुभ और अशुभ होने रूप प्रकट किया गया है। (से तेणटेणं) इस कारण हे गौतम ! चौइन्द्रिय जीवों के सप्रकाश सांधकार होने के विषय में मैंने ऐसा कहा है । ( एवं जाव मणुस्साणं) चौइन्द्रिय जीवों की तरह से ही यावत् मनुष्यों में भी कभी प्रकाश विशिष्टता रहती है, तो कभी अंधकार विशिष्टता रहती है। यहां यावत् पद से पंचेन्द्रिय तिर्यग्योनि कादि जीवों का ग्रहण हुआ है । (वाणमंतर जोइस-वेमाशिया-जहाअसुरकुमारा) जिस प्रकार के असुरकुमारों को सप्रकाश प्रकट किया है (चउरि दियाणं सुभासुभाय पोग्गला सुभे 5 सुभे य पोग्गलपरिणामे ) यतुन्द्रिय જીનાં પુલ શુભ પણ હોય છે અને અશુભ પણ હોય છે. તેથી જ્યારે તેમને સૂર્યનાં કિરણોને સંપર્ક થાય છે, ત્યારે તે પુદ્ગલે તેમને દશ્ય પદાર્થનું જ્ઞાન કરાવવામાં કારણભૂત બને છે. તેથી એવાં પુદ્ગલેને શુભ કહ્યાં છે. પણ
જ્યારે સૂર્યનાં કિરણોને તેમનો સંપર્ક થતું નથી, ત્યારે તે પુલે દૃશ્ય વસ્તુનું જ્ઞાન કરાવી શકતાં નથી, તેથી તેમને અશુભ કહ્યાં છે. અને તે કારછે જ અહીં ખુલેના પરિણમનને શુભ અને અશુભ બને રૂપે પ્રકટ કરવામાં साव्युं छ. “से तेणठेण" 3 गौतम! ते ४२ मे मे ह्यु छ ? ચતુરિન્દ્રિય જીવ પ્રકાશ યુક્ત પણ હોય છે અને અંધકાર યુક્ત પણ હોય छ. “ एवं जाव मणुस्साणं " यतुरिन्द्रिय ७वानी म मनुष्य पर्यन्तना छ। ज्या२४ प्राश युत मन ज्या२४ २५४२ युत डाय छे. मी 'नाव' (પર્યન્ત) પદથી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ આદિ ને ગ્રહણ કરવાના છે. (वाणमवर जोइस, वेमाणिया-जहा असुरकुमारा) २वी शते असुरशुभारानi,
श्री. भगवती सूत्र:४
