________________
६०६
भगवतीपत्रे समध्यः, सप्रदेशः स्यात् , न तु अनर्धः, अमध्यः, अप्रदेशः स्यात् , तथा 'जह णं अज्जो ! खेत्तादेसेण वि सध्यपोग्गला सअडा, समज्झा, सपएसा, ' हे आर्य ! नारदपुत्र ! यदि खलु क्षेत्रादेशेनापि एकप्रदेशावगाढत्वादिनाऽपि सर्वपुद्गलाः सार्धाः, समध्याः, सप्रदेशाः स्युः नो अनर्धाः, अमध्याः, अपदेशाः तर्हि ' एवं ते एगपएसोगाढे वि पोग्गले सअड़े, समझे, सपएसे ' एवं त्वदुक्तरीत्या ते तव बुद्धिविषये एकप्रदेशावगाढोऽपि-एकमाकाशप्रदेशमवगाह्य स्थितोऽपि पुद्गल: सार्धः, समध्यः, सप्रदेशः, स्यात् , नो अनर्धः अपध्यः, अपदेशः, एवं ' जइणं की अपेक्षा लेकर जो तुम ऐसा मान रहे हो कि समस्त पुद्गल सार्ध, सम ध्य और सप्रदेश हैं-वे अनर्ध, अमध्य और अप्रदेश नहीं हैं-तो परमाणु जो कि पुद्गल द्रव्य का सब से सूक्ष्म अविभाज्य अंग है-भी पुद्गल द्रव्य होने के नाते सार्ध, समध्य और सप्रदेश होना चाहिये-परन्तु वह तो सिद्धान्त को मान्यता के अनुसार ऐसा माना नहीं गया है वह तो अनर्ध, अमव्य और अप्रदेश माना गया है-अप्रदेश का तात्पर्य है दो आदि प्रदेशों का अभाव; परमाणु में केवल एक ही प्रदेश होता है, दो आदि प्रदेश नहीं होते हैं । ( जइणं अज्जो ! खेत्तादेसेण वि सव्वपोग्गला स अट्टा, समज्झा, सपएसा ) और यदि क्षेत्रादेश को लेकर ऐसा माना जावे कि समस्त पुद्गल साध, समध्य और सप्रदेश है-तो एक आकाश के प्रदेश को अवगाहित कर स्थिर हुआ भी पुद्गल -सार्ध
और सप्रदेश मानना पडेगा, अनर्ध अमध्य और अप्रदेश वह नहीं माना जा सकेगा। इमी तरह से ( जइणं अज्जो ! कालादेसेणं सव्व. માન્યતા અનુસાર દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સમસ્ત પુદ્ગલેને અર્ધભાગથી યુક્ત, મધ્યભાગથી યુક્ત અને પ્રદેશોથી યુક્ત માનવામાં આવે, અને તેમને અનર્થ અમધ્ય અને પ્રદેશેથી રહિત માનવામાં ન આવે, તો પરમાણુ કે જે પુકલ દ્રવ્યનું સૌથી સૂક્ષમ અને અવિભાજ્ય અંગ છે, તેને પણ પુલ દ્રવ્ય હોવાને કારણે સાઈ. સમધ્ય અને સંપ્રદેશ માનવું પડશે, પરંતુ સિદ્ધાન્તની માન્યતા અનુ સાર તે પરમાણુને અનઈ, અમધ્ય અને પ્રદેશ રહિત માનવામાં આવેલ છે. ( प्रदेश हित मेट मे, २ मा प्रदेश विनानु) (जइणं अज्जो ! खेत्तादेसेणं वि सव्वपोग्गला स अड्ढा, समझा, सपएसा ) भने ने क्षेत्रनी અપેક્ષાએ એવું માનવામાં આવે કે સમસ્ત મુદ્રલો અધ ભાગ, મધ્યભાગ અને પ્રદેશોથી યુક્ત હોય છે, તે આકાશના એક પ્રદેશની અવગાહના કરીને રહેલા પદ્રલને પણ સાધ, સમધ્ય અને પ્રદેશોથી યુક્ત માનવું પડશે, તેને અનર્ધા, मध्य भने प्रदेशाथी २डित मानी शाशे नडी. से प्रमाणे (जणं अज्झो !
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
