________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० ०५ उ० ७ सू० ६ पुद्गलद्रव्यस्याल्पबहुत्वनिरूपणम् ५३५ अवगाहनाद्धा न क्षेत्रमागे नियता, क्षेत्राद्धाया अभावेऽपि अवगाहनादायाः सद्भावात् , तदुपसंहरति
'जम्हा तत्थ-ऽण्णत्थ य, स चिय ओगाहणा भवे खेत्ते ।
तम्हा खेत्तद्धाओ-वगाहनाद्धा असंखगुणा ॥ ४॥" छाया--यस्मात् तत्रान्यत्र च सा एव अवगाहना भवेत् क्षेत्रो,
तस्मात् क्षेत्राद्धातोऽवगाहनाद्धा असंख्य गुणा ॥ ४ ॥ अथ द्रव्यायुर्बहुत्वं कथ्यते
'संकोय-विकोएण व, उवरमियाए वगाहणाए वि ।
तत्तियमेत्ताणं चिय, चिरं पि दवाणऽवत्थाणं ॥५॥ अवगाहना होती है और वे पुद्गल स्वयं जब निष्क्रिय होते हैं-तभी पुद्गलों का क्षेत्रावस्थान नियत होता है और जो ऐसा न हो तो उनका उस क्षेत्र में अवस्थान संभवित नहीं हो सकता, इस तरह से जब पुद्गलों का क्षेत्रावस्थान अवगाहना और निष्क्रियता के साथ संबद्ध हैतो इससे यही बत प्रकट हो जाती है कि अवगाहनाद्धा क्षेत्राद्धामात्रके साथ नियत नहीं होता है क्यों कि क्षेत्राद्वा के अभाव में भी अवगाहनाद्धा का सद्भाव पाया जाता है। इसी विषय को उपसंहार करते हुए सूत्रकार कहते हैं-"जम्हा तत्थऽण्णत्थ य, " इत्यादि । ___ जब कि उस क्षेत्र में अथवा दूसरे क्षेत्र में अवगाहना वही की वही बनी रही रहती है इसी कारण क्षेत्राद्धा की अपेक्षा अवगहनाद्धा असं. ख्यात गुणी है। अब द्रव्यायुष्क के बहुत्व का कथन किया जाता है। __ “संकोय-विकोएण व," इत्यादि । પિતે જ જ્યારે નિષ્ક્રિય હોય છે, ત્યારે જ પુલોનું ક્ષેત્ર સ્થાન નિયત હેય છે, અને જો એવું ન બને તે તેમનું તે ક્ષેત્રમાં અવસ્થાન સંભવી શકતું નથી આ રીતે પુલનું ક્ષેત્રાવસ્થાન, અવગાહન અને નિષ્કયતાની સાથે સંબદ્ધ હોવાથી–એટલે કે તે બનેને આધીન હોવાથી એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે અવગાહનાકાળ ક્ષેત્રાવસ્થાન કાળની સાથે નિયત હેત નથી, કારણ કે ક્ષેત્રાવસ્થાન કાળના અભાવમાં પણ અવગાહના કાળને સદ્ભાવ સંભવી શકે છે. આ विषय उपस डा२ ४२॥ सूत्र.२ ४ छ-( जम्हा तत्थऽण्णत्थ य, छत्याल, તે ક્ષેત્રમાં અથવા બીજા ક્ષેત્રમાં એની એજ અવગાહના કાયમ રહે છે તે કારણે ક્ષેત્રાવસ્થાન કાળ કરતાં અવગાહના કાળ અસંખ્યાતગણો હોય છે. હવે દ્રવ્યાયુષ્કની અધિકતાનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવે છે
'संकोच-विकोएण व, ' त्यादि ।
श्री. भगवती सूत्र:४
