________________
५००
भगवतीसूत्रे इत्येवंस्वरूपैश्चतुभिर्विकल्पैः स्पृशति । ' दुप्पएसिओ तिप्पएसियं फुसमाणो आइल्लएहि य, पच्छिल्लएहि य तिहिं फुसइ' द्विप्रदेशिकः स्कन्धः त्रिप्रदेशिकं स्कन्ध स्पृशन् आद्यैश्च त्रिभिः, पश्चिभैः अन्तिमैश्च त्रिभिः 'देशेन देशं स्पृशति' 'देशेन देशान् स्पृशति ' ' देशेन सर्व स्पृशति' इति आद्यैत्रिभिः, सर्वेण देशं स्पृशति,' 'सर्वेण देशान स्पृशति ' ' सर्वेण सर्व स्पृशति' इत्येवंरूपैः अन्तिमैः त्रिभिः, सर्वमेलनया षभिर्विकल्पैः स्पृशति ‘मज्झिमएहिं तिहिं विप्पडिसेहेयव्व' मध्यमैत्रिभिः विप्रतिषेधयितव्यम् निषेधः कर्त्तव्यः ' देशैः देशं, देशै देशान् , देशैः सर्वम्' इत्येवं मध्यमत्रिविकल्पैः न स्पृशतीत्यर्थः। 'दुप्पएसिओ जहा तिप्पएसियं फुसाविओ एवं फुसावेयन्बो जाव-अणंतपएसियं ' द्विप्रदेशिको यथा तिप्पएसियं फुसमाणो आइल्लएहिय, पच्छिल्लएहिय तिहिं फुसइ ) विप्रदेशी स्कन्ध जब किसी त्रिप्रदेशी स्कन्ध का स्पर्श करता है तब वह आदि के तीन विकल्पों और अन्त के तीन विकल्पों के अनुसार ही स्पर्श करता है। आदि के तीन विकल्प (देशेन देशं स्पृशति, देशेन देशान् स्पृशति, देशेन सर्व स्पृशति) ये हैं । और अन्त के ३ विकल्प (सर्वेण देश स्पृशति, सर्वेण देशान् स्पृशति, सर्वेण सर्व स्पृशति ) ये हैं। इस तरह द्विप्रदेशी स्कन्ध षटू विकल्पों के द्वारा त्रिप्रदेशी स्कन्ध का स्पर्श करता है। (मझिमएहिं तिहिं विपडिसे हेयव्वं) यहां पर बीच के (देशैः देश स्पृशति देशः देशान् स्पृशति, देशैःसर्व स्पृशति) ये तीन विकल्प निषिद्ध किये गये हैं। क्यों कि इन विकल्पों द्वारा वह उसका स्पर्श नहीं करता है । ( दुप्पएसिओ जह तिप्पएसियं फुसाविओ एवं फुसायन्वो जाव अणंतपएसियं) द्विप्रदेशी स्कंध जिस पद्धति के सिय फुसमाणो आइल्लएहि य, पच्छिल्लएहि य तिहि फुसइ " न्यारे विदेशी સ્કન્ધ ત્રિપ્રદેશી સ્કને સ્પર્શ કરે છે, ત્યારે શરૂઆતના ત્રણ અને છેલ્લા ત્રણ વિકલ્પ અનુસાર જ સ્પર્શ કરે છે. એટલે કે તે પિતાના એક દેશથી તેના એક દેશને અનેક દેશો અને સમસ્ત દેશને સ્પર્શ કરે છે. તથા પિતાના સમસ્ત દેશથી તેના એક દેશને, અનેક દેશને અને સમસ્ત દેશને સ્પર્શ કરે છે. આ રીતે પહેલાં ત્રણ અને છેલ્લા ત્રણ વિકલપો સ્વિકારવામાં भाव्या छ. परन्तु “ मज्झिमएहि तिहि विपडिसे हेयव्व" पथ्येन। वि.
ને નિષેધ (અસ્વીકાર) કરવામાં આવ્યો છે, એટલે કે દ્વિદેશી સ્કન્ય તેના અનેક દેશે વડે ત્રિપ્રદેશી સ્કલ્પના એક દેશને, અનેક દેશને અથવા समस्त शान २५श ४२तो नथी. “ हुप्पएसिओ जहा तिप्पएसिय फुसाविओ एवं फुसावेयवो जाव अणंतपएसियं” विप्रदेशी ४५२ रीत त्रिदेशी
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
