________________
-
-------
-
भगवतीसत्र देशेन सर्व स्पृशति' इत्युच्यते, यदा तु मूक्ष्मपरिणामत्वात् एकाकाशपदेशावस्थितः द्विप्रदेशिकः स्कन्धस्तदा ' सर्वेग सर्व स्पृशति' इति व्यवहयते इत्याशयः । 'दुप्पएसिओ दुप्पएसियं फुसमाणो पढम-तइय-सत्तम-नवमेहिं फुसइ ' द्विपदेशिकः स्कन्धः द्विप्रदेशिकं स्कन्ध स्पृशन् प्रथम-तृतीय-सप्तम-नवमैः ' देशेन देशंस्पृशति' 'देशेन सर्व स्पृशति' 'सर्वेग देशं स्पृशति ' सर्वेग सर्व स्पृशति' देशी स्कन्ध सूक्ष्म परिणाम वाला होकर एक आकाश प्रदेश में अवस्थित रहता है-तब वह द्विप्रदेशी स्कन्ध अपने सर्वरूप से, एक आकाश प्रदेश में अवस्थित रहे हुए पुद्गलपरमाणु का मर्वरूप में ही स्पर्श करता है इस तरह तीसरा विकल्प और नौवां विकल्प सध जाता है (दुप्पएसिओ दुप्पएसियं फुममाणा पढम, तइय, सत्तम, नवमेहिं, फुसइ) विप्रदेशी स्कन्ध जब दूसरे द्विप्रदेशो स्कन्ध का स्पर्श करता है तब यह प्रथ, तृतीय, सप्तम और नवम इन चार विकल्पों के अनुसार स्पर्श करता है। प्रथम विकल्प है (देशेन देशं स्पृशति) तृतीय विकल्प है (देशेन सर्व स्पृशति ) सप्तम विकल्प है (सर्वेण देशं स्पृशति) और नवम विकल्प है-( सर्वेण सर्व स्पृशति ) इन विकल्पों की यहाँ पर घटना इस प्रकार से होती है-कोई एक द्विपदेशी स्कन्ध है और वह आकाश के दो प्रदेशों में स्थित है-इसी तरह का दूमग भी विप्र. देशी स्कन्ध है और वह भी आकाश के दो प्रदेशों में स्थित है ऐसी स्थिति में पहिला द्विप्रदेशी स्कन्ध अपने एक भाग द्वारा સંપૂર્ણ રીતે સ્પર્શ કરે છે. પણ જ્યારે તે દ્વિદેશી સ્કન્ધ સૂમ પરિણામ વાળો હોય છે, ત્યારે એક આકાશ પ્રદેશમાં રહી શકે છે. એવી પરિસ્થિતિમાં તે તેના સમસ્ત દેશ વડે સમસ્ત પરમાણુપુદ્ગલને સ્પર્શ કરે છે આ રીતે त्री अने नवम विपर्नु प्रतिपादन ४१ शय छ " दुप्पएसिओ दुप्पए. सियं फुसमाणो पढम, तइय, सत्तम, नवमेहि फुसइ" मे द्विशी २४.५ બીજા દ્વિદેશી સ્કન્યને સ્પર્શ પહેલા, ત્રીજા, સાતમાં અને નવમાં વિકલ્પ અનુસાર કરે છે. પહેલે વિકલ્પ આ પ્રમાણે છે-“ પિતાના એક દેશથી તેના એક દેશને તે સ્પર્શ કરે છે. ત્રીજો વિકલ્પ આ પ્રમાણે છે- “ તે પોતાના એક દેશથી તેના સમસ્ત દેશને સ્પર્શ કરે છે. ” સાતમો વિકલપ આ પ્રમાણે છે–“તે પિતાના સમસ્ત ભાગોથી તેના સમસ્ત ભાગને સ્પર્શ કરે છે ? હવે આ ચાર વિકનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવે છે–ધારે કે કેઈ એક હ્મિદેશી સ્કન્ધ આકાશના બે પ્રદેશોમાં રહે છે બીજે દ્વિપદેશી સ્કન્ધ પણ આકાશના બે પ્રદેશોમાં રહેલો છે એવી પરિસ્થિતિમાં પહેલે દ્વિપ્રદેશી સ્કન્ધ
श्री. भगवती सूत्र:४
