________________
shra द्रिका टीका श० ५ उ० ६ ०५ अन्ययूथिकमतनिरूपणम्
४१९
हत्थे गेहेज्जा ' स कश्चिद् यथा इति दृष्टान्ते ' नाम ' इति वाक्यालङ्कारे युवा तरुण पुरुषः युवतिं तरुणीं हस्तेन करेणं हस्ते गृह्णीयात् परस्परसंसक्ताङ्गुलितया संलग्नोभूत्वा एकाकारेण प्रतिभासते, अपरं दृष्टान्तमाह-' चकरस वा नाभी अरगाउत्ता - सिया' चक्रस्य वा रथचक्रस्य नाभिः मध्यवर्ती काष्ठविशेष: अरकयुक्ता स्यात् - अरकैः अरपदवाच्यकाष्ठविशेषः तिर्यगाकारतया संबद्धा भवेत् । अथ दाष्टन्तिके संयोजयति- एवामेत्र जाव - चत्तारि पंचजोयणसयाई बहु समाइणे मणुयलोए मणुस्सेद्दि - कदमेयं भंते ! एवं ' एवमेव उक्तयुवतियुववत्, चक्रनाभिवद् वा, यावत् एकं द्वे त्रीणि चत्वारि पञ्च योजनशतानि एकशतमारभ्य पञ्चशतयोजन पर्यन्तम्, मनुष्यलोकः, एष मनुष्यलोकः मनुष्यैः बहुसमाकीर्णः अत्यन्तव्याप्तो वर्तते, हे भदन्त ! तत् कथमेतद् एवम् ? अन्यतीर्थिकाणामुपर्युक्तकथनं किं सत्यम् ? इति पश्नः ।
णा करते हैं ( से जहा नामए जुवई जुवाणे हस्थेणं हत्थे गेण्हेजा ) कि जैसे कोई युवा पुरुष युवती को हाथ में हाथ डालकर पकड़े रहता है अर्थात् युवती के हाथ से हाथ मिलाकर पकड़े हुए वह पुरुष जैसे युवती के साथ संलग्न हुआ एकाकाररूप से प्रतिभासित होता है, तथा (चक्कस्स वा नाभी अरगा उत्ता सिया) चक्र पहिये की नामि मध्यवर्ती काष्ट विशेष जैसे अरक-काष्ठों से तिरछे आकार के रूप में संबद्ध रहती है ( एवमेव ) इसी तरह से ( चत्तारि पंच जोयण साई बहुसमाइणे मणुयलोए मणुस्सेहिं ) चार पांच सौ योजन तक अर्थात् एक सौ योजन से लेकर पांच सौ योजनतक मनुष्यलोक मनुष्यों से बहु समाकीर्णखचाखच भरा हुआ है अर्थात् अत्यन्त व्याप्त है । ( कहमेयं भंते ! एवं ) तो क्यो है भदन्त ! उनका ऐसा कहना सत्य है ? इसके उत्तर में प्रभु गौतम से कहते हैं कि - ( गोयमा ! ) हे गौतम ( जं णं ते अन्न छे मते खेवी अ३पारेछे ( से जहानामए जुत्रई जुवाणे हत्थे हथे गेहेज्जा ) लेवी रीते अर्ध युवान तेना हाथ वडे अध युवतीना हाथ पडीने ઉભા રહે છે, એટલે કે યુવતીના હાથમાં પેાતાના હાથ મિલાવીને તેને પેાતાના ભુજપાશમાં જકડી લે ત્યારે તે યુવાન અને યુવતી એકકારરૂપે પ્રતિભાસિત थाय छे, तथा ( चक्कस्स वा नाभी अरगा उत्तासिया ) देवी रीतें पैडानी नालि ( ચક્રની વચ્ચેના ભાગમાં રહેલું કાષ્ઠ વિશેષ ) ની સાથે પૈડાના આરા ससस (लेडायेसा ) र छे, ( एवमेव ) मे प्रभाये ( चत्तारि पंच जोयणसयाई बहुसमाइणे मणुयलोए मणुस्सेहि ) यारसोथी पांयसेो योजन पर्यन्तना મનુષ્યલેકો મનુષ્યાથી ખીચાખીચ ભરેલા છે એટલે કે એટલા મનુષ્યલેક मनुष्योथी सौंपूर्ण भारछाहित छे. ( कह मेयं भते ! एवं ) तो हे सहन्त ! શું તેમનું તે કથન સાચું છે ?
श्री भगवती सूत्र : ४