________________
---
--
-
३९४
भगवती कायस्स वा ताओ धणाओ कि आरंभिया किरिया कज्जइ? ५, गोयमा ! गाहावइस्स ताओ धणाओ आरंभिया ४, मिच्छादंसगवत्तिया किरिया सिय कज्जा, सिय नो कज्जइ कइयस्स णं ताओ सब्बाओ पयणुई भवंति" गाथापतये मूल्यधने समर्पिते तासां क्रियाणां धनप्रत्ययत्वाद् गाथापतेस्ताः महत्या भवन्ति कायिकस्य तु धनसमर्पणेन धनस्य तदानीं तदायत्तत्वाभावात् ताः क्रियाः प्रतनुकी भवन्तीत्याशयः ? उपर्युक्तमुपसंहरनाह-' पढम-चउत्थाणं एकको गमो, बिइय-तइयाणं एक्कोगमो' प्रथम-चतर्थयोः एको गमः प्रथमः अनुपनीतधनविषयकालापकः आरंभिया किरिया कज्जइ ? ५, कइयस्स वो ताओ धणाओ कि आरं. मिया किरिया कज्जइ ५ गोयमा ! गाहावइस्स ताओ धणाओ आरं भिया ४ मिच्छादसणवत्तिया किरिया सिय कज्जइ, सिय नो कज्जइ, कइयस्स ताओ सब्चाओ पयणुई भवंति ) तात्पर्य कहने का यह है कि गाथापति के लिये जब खरीददार धन-भाण्डों का मूल्य दे चुकता है तब अरंभिकी आदि क्रियाएं जो कि उस धन मूलक हैं उस गाथापति के लिये ही महान रूप में लगती हैं। तथा खरीददार के लिये वे धनमूलक आरम्भिकी आदि क्रियाएं अल्प मात्रा में लगती हैं-क्यों कि उस समय उसने भाण्डों का पूरा मूल्य गाथापति को दे दिया है। अब उपर्युक्त कथन का उपसंहार करते हुए सूत्रकार कहते हैं-( पढमचउत्थाणं एक्को गमो) (पिइयतइयाणं एक्को गमो) प्रथम जो अनुपनीत धनविषयक आलायक है वह चतुर्थ स्स वा ताओ धणाओ कि आरंभिया किरिया कज्जइ । ५ गोयमा ! गाहावइस्स ताओ धणाओ आर भिया ४ मिच्छादसणवत्तिया किरिया सिय कज्जा. सिय नो कज्जइ, कइयस्म ण ताओ सव्वा ओ पयणुई भवति ) सूत्रपाइन। ભાવ નીચે પ્રમાણે છે-જ્યારે ખરીદેલાં વાસણોનું મૂલ્ય વેચનાર વ્યાપારીને મળી જાય છે, ત્યારે તે ધનનિમિત્તક ક્રિયાઓ (આરંભિકી, પારિગ્રહિકી, માયા પ્રત્યયિકી અને અપ્રત્યાખ્યાનિકી કિયાએ તે વાસણ વેચનાર વ્યક્તિને જ અધિક પ્રમાણમાં લાગે છે અને તેને મિથ્યાદર્શન નિમિત્તની ક્રિયા લાગી પણ શકે છે અને નથી પણ લાગી શકતી. પરન્તુ ખરીદનાર વ્યક્તિને તે ધનનિમિત્તક આરંભિકી આદિ ક્રિયાઓ અલ્પ માત્રમાં જ લાગશે, કારણ કે તેણે વાસણની પૂરેપૂરી કિંમત તે વાસણના વેચનારને ભરપાઈ કરી દીધી હોય છે.
6५२॥ नन। १५स डा२ ४२ता सूत्रा२ ४ छ-(पढम चउत्थाण एकको गमो, बिइयतइयाणं, एक्को गमो) पडयो २ मनुपनीत (नas જવાયેલાં) ધન વિષેને આલાપક છે તે ઉપનીત (લઈ જવાયેલાં) વાસણ
श्री. भगवती सूत्र:४