________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श०५उ०६सू०२ भाण्डविक्रयणाग्निकायकर्मबंधनिरूपणम् ३९३ तदायत्तत्वाभावात् इत्याशयः । 'धणे य से उवगीए सिया जहा-पढमो-आलावगो, भंडे य से अणुवणीए सिया तहा नेययो' यदा धनं मूल्यं च तस्य क्रयिकस्य सकाशात् उपनीतं गाथापतिना उपलब्धं स्यात् तदा यथा प्रथमः-आलापकः -'भाण्डं च तस्य गृहपतेः सकाशात् क्रयिकेण अनुपनीतं स्यात् तथा ज्ञातव्यः तथा च उपनीतधनविषयकालापको निम्नप्रकारको बोध्यः-" गाहावइस्स ण भंते ! भंड विकिणमाणस्स कइए भंड साइज्जेज्जा, धणेय से उवणीए सिया गाहावइस्स णं भंते ! ताओ धगाओ किं आरंभिया किरिया कज्जइ ? ५, भाण्डों का मूल्य रूप धन खरीदने वाले के पास ही रहा हुआ होने के कारण उस निमित्त आरंभिकी आदि क्रियाएँ गुरुमात्रा में उसी खरीददार को लगेंगी बेचने वाले गाथापति को नहीं । इसी कारण ये यहां पर अल्पमात्रा में हैं, ऐसा प्रकट किया गया है । (धणे य से उवणीए सिया, जहा पढमो आलावगो, भंडेय से अणुवणीए सिया तहा नेयव्वो) जब खरीददार के पास से बेचने वाला गाथापति अपने भाण्डों का मूल्य प्राप्त कर चुकता है-ऐसी स्थिति में धननिमित्तक आरंभिकी आदि क्रियाएँ किसे लगती हैं ? तो इस विषय में प्रभु कहते हैं कि जैसा प्रथम आलापक्र अनुपनीत भाण्ड के विषय में कहा गया है वैसा ही आलापक समझना चाहिये-वह आलापक इस प्रकार से है(गाहावइस्स णं भंते ! भंड विक्किणमाणस्स कइए भंड साइज्जेज्जा धणे य से उवणीए सिया, गाहावइस्स णं भंते ! ताओ धणाओ किं
ની કીમત રૂપ ધન ખરીદનારની પાસે જ રહેલું હોવાથી, તે ધનને નિમિત્તે લાગતી આરંભિકી આદિ ક્રિયાઓ અધિક માત્રામાં ખરીદનારને જ લાગશે, વેચનારને લાગશે નહીં. તેથી જ અહીં એવું કહ્યું છે કે વેચનારને તે ક્રિયાઓ અલ્પ માત્રામાં લાગશે.
(धणे य से उवणीए सिया, जहा पढमो आलायगो, भंडेय से अणुवणीए सिया तहा नेयम्वो) न्यारे भरी ४२ना२ व्यति पासेथी ते पास। वयनार
વ્યક્તિને તેનાં વાસણોની કીમત મળી જાય છે, ત્યારે ધનનિમિત્તક આરંભિકી ક્રિયાઓ કોને લાગે છે? ખરીદનારને લાગે છે કે વેચનારને ? તે આ પ્રશ્નના જવાબમાં મહાવીર પ્રભુ કહે છે કે અનુપનીત (ન લઈ જવામાં આવેલાં) વાસણોના વિષયમાં જે આલાપક (પ્રશ્નોત્તરો) આપવામાં આવેલ છે એવો જ माता५४ मही ५समो . ते मासा५: नीय प्रमाणे छ-( गाहावइस्स ण भंते ! भंडं विक्किणमाणस्स कइए भंडं साइज्जेज्जा, धणे य से उवणीए सिया, गाहावइस्स ण भते ! ताओ धणाओ कि ओर भिया किरिया कज्जइ ? ५ कइय
श्री. भगवती सूत्र:४