________________
प्रमेयवद्रिका टी० श० ५ ० १ सू० २ रात्रिदिवस स्वरूपनिरूपणम्
१७
दशमुहूर्तानन्तरो दिवसो भवति, तदा उत्तरे अष्टादशमुहूर्तानन्तरो दिवसो भवति, यदा उत्तरे अष्टादशमुहूर्तानन्तरो दिवसो भवति, तदा जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य पौरस्त्ये, पश्चिमे सातिरेका द्वादशमुहूर्ता रात्रिर्भवति ? हन्त, गौतम ! यदा जम्बूद्वीपे द्वीपे यावत्-रात्रिर्भवति यदा खलु भदन्त ! जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्द
पर्वतस्य पौरस्त्ये अष्टादशमुहूर्तानन्तरो दिवसो भवति, तदा पश्चिमे अष्टादशमुहूर्तानन्तरो दिवसो भवति, यदा पश्चिमे अष्टादशमुहूर्तान्तरो दिवसो भवति तदा जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य उत्तर-दक्षिणे सातिरेकद्वादशमुहूर्ता रात्रिर्भवति ? नामके द्वीप में दक्षिणार्ध में अठारह मुहूर्त्त से कुछ कम दिवस होता है ( तयाणं उत्तरे अट्ठार समुहुत्ताणंतरे दिवसे भवइ ) तब उत्तरार्ध में अट्ठारह मुहूर्त्त से कुछ कम दिवस होता है। और ( जयाणं उत्तर ढे अट्ठार समुहुत्ताणंतरे दिवसे भवह, तयाणं जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थमेणं पच्चस्थिमेणं साइरेगा दुवालसमुहुत्ता राई भवइ) जब उत्तरार्ध में अठारह मुह से कुछ कम दिन होता है तब जम्बूद्वीप नाम के द्वीपमें मंदरपर्वत की पूर्व और पश्चिम की और बारह मुहूर्तसे कुछ अधिक लंबी रात होती है क्या ? ( हंतागोयमा ! जया णं जंबुद्दीवे दीवे जाव राई भवइ ) हां गौतम ! इसी तरह से होता है - जम्बूद्वीप में यावत रात्रि होती है। (जया णं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरस्थिमे
अट्ठारसमुत्ताणंतरे दिवसे भवइ, तया णं पच्चत्थिमेणं अट्ठारसमुहसाणंतरे दिवसे भव) हे भदन्त ! जिस समय जम्बूद्वीप नामके द्वीप में मन्दर पर्वत की पूर्वदिशा तरफ अठारह मुहूर्त से कुछ कम दिवस होता હૈ ભદન્ત ! જયારે જ શ્રૃદ્વીપના દક્ષિણામાં ૧૮ અઢારમુતથી ટૂંકો દિવસ થાય છે, ત્યારે શુ. ઉત્તરામાં પણ દિવસ ૧૮અઢાર મુહૂત કરતાં ટ્રૅક દિવસ થાય छे ? मने (जयाणं उत्तरड्ढे अट्ठारस हुत्ताणंतरे दिवसे भवइ, तया ण जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थमे ण' पच्चत्थिमे ण' साइरेगा दुबालसमुहुत्ता राई भवई ) જ્યારે ઉત્તરાધ'માં ૧૮ અઢાર મુહૂત કરતાં ટૂંકા દિવસ થાય છે, ત્યારે શુ જ'ખૂદ્બીપના મંદર પંતની પૂર્વ અને પશ્ચિમ તરફ ખાર મુહૂત કરતાં પણ લાંખી रात्रि थाय छे ? ( हंता गोयमा ! जया णं जंबुद्दीवे दीवे जाव राई भवइ ) 31, ગૌતમ ! એવુ બને છે—જ્યારે જમૂદ્રીપમાંથી શરૂકરીને ખાર મુર્હુત કરતાં सांजी रात्रि थाय छे त्यां सुधीनुं उथन थडे ४२. ( जया णं भते ! जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स पुरत्थमेण अट्ठारसमुहुत्ताणंतरे दिवसे भवइ, तथा णं पच्चत्थिमेण अट्ठारसमुन्ताणंतरे दिवसे भाई) डे लहन्त ! क्यारे यूद्वीय ना મના દ્વીપના મંદર પર્વતની પૂર્વાદિશા તરફ અઢાર મુહત કરતાં ટ્રૅક દિવસ
भ ३
श्री भगवती सूत्र : ४