________________
प्रमेयचद्रिका ठी० श० ५ उ० ३ सू० २ नैरयिकायायुष्कनिरूपणम्
१७७
'
पूर्ववत यां योनिमाश्रित्य यस्यां योनौ उपपत्तुं भव्यः योग्यः स तद्आयुः तद्यो नियोग्यायुष्यं प्रकरोति उपार्जयति तदेवाह - तं जहा नेरइयाउयं वा, तिरि - मणु-देवाउयंत्रा' तद्यथा - नैरयिकायुष्क वा तिर्यग् - मनुष्य देवायुष्क वा, नैरयिक- तिर्यगू- मनुष्य देवयोनिगमनोचितायुष्कप्रयोजक कर्माणि प्राग्मवे एव उपार्जयति तत्र 'नेरड्याउयं पकरेमाणे सत्तविहं० पकरेइ ' नैरयिकायुष्क नरकगमनोचितायुः प्रयोजक कर्म प्रकुर्वन् समुपार्जयन् सप्तविधं सप्तमकारक सप्त नाकपृथिवीयोग्यं कर्म प्रकरोति = समुपार्जयति, तदाह - 'तंजहा - रयणप्यभापुढ चिनेरइयाउयं वा, जाव- अहे सत्तमा पुढवि नेरइयाउयं वा ' तद्यथा रत्नमभा पृथिवी नैरयिका युकं वा, यावत् अधः सप्तमपृथिवीनैरयिकायुकं वा, रत्न
रयणपभापुढवीनेरइया उयं वा जाव अहे सत्तमापुढवि नेरइयाज्यं वा ' प्रथम रत्नप्रभापृथिवी से लेकर सप्तमपृथिवीपर्यंत नैरथिक योनि के योग्य आयुकर्म के कारणभूत प्राणातिपात आदि अशुभ कर्मों को करता है। तात्पर्य कहने का यह है कि जो जीव महाआरंभ एवं महापरिग्रह वाले है तथा पंचेन्द्रिय बधादि करने वाले है रातदिन हिंसा झूठ चोरी आदि सावध कार्यों में प्रवृत्ति बनाये रहता है, ऐसा जीव नरकायु को बांध कर नरक में जाता है। नरक रत्नप्रभापृथिवी आदि के भेद से सात हैं सो से जिम नरक में जाने के योग्य परिणामों द्वारा वह वहां जाने की आयु का बंध करता है वहाँ पर वह मरण कर उत्पन्न हो जाता है । यदि प्रथम पृथिवी में जाने योग्य आयु का बंध इस जीव ने अपने सावयोग से किया है तो वह वहाँ पर जायगा । इसी प्रकार से दूसरी
नेरइयान्यं वा जाव अहे सत्तमा पुढवि नेरइयाउयं वा) ते लव, पडेसी रत्नप्रभा पृथ्वी ( न२४ ) थी साई ने सातभी न२ पर्यन्तनी गति (योनी) ने योग्य આયુકના કારણભૂત પ્રાણાતિપાત આદિ અશુભ કર્મોનું ઉપાર્જન કરે છે. કહેવાનું તાત્પય એ છે કે જે જીવ મહા આરંભ અને મહા પરિગ્રહવાળા હાય છે, તથા જે છત્ર પચેન્દ્રિયના વધ કરનારા, રાતદિન હિંસા કરનારા અસત્ય ખેલનારા. ચારી કરનારા, અને સાવદ્ય કાર્યોમાં પ્રવૃત્ત રહેનારા હાય छे, मेवा જીવ નરકાયુને ખંધ કરીને નરકમાં જાય છે-રત્નપ્રભા આદિ સાત નરકા છે. જે નરકમાં જવાને ચેાગ્ય આયુના અંધ જીવે ખાંધ્યા ડાય છે. તે નરકમાં જીવ મરીને ઉત્પન્ન થાય છે. જો તે જીવે પહેલી નરકમાં જવાને ચેાગ્ય આયુના બંધ તેના સવદ્યયેાગથી કર્યો હશે તે તે જીવ પહેલી
भ० २३
श्री भगवती सूत्र : ४