________________
११०
भगवतीसूत्रे थिमेणं' पश्चिमे खलु सुमेरोः पश्चिमदिग्भागेऽपि उपर्युक्तवाताः वान्ति इत्यर्थः तथा 'दाहिणेणं' दक्षिणस्मिन् खलु दक्षिण दिग्भागेऽपि उक्तवाताः वान्ति, एवम् 'उत्तरेणं' उत्तरस्मिन् खलु उत्तरदिग्भागेऽपि तथा 'उत्तरपुरस्थिमेणं' उत्तरपौरस्त्ये उत्तरपूर्वदिगन्तराले ईशान कोणेऽपि. एवम् — दाहिणपुरथिमेणं । दक्षिण-पौरस्त्ये आग्नेयकोणेऽपि, तथैव 'दाहिणपच्चस्थिमेण ' दक्षिणपश्चिमे नैऋत्यकोणेऽपि एवम् 'उत्तर-पच्चत्थिमेणं' उत्तर-पश्चिमे वायव्यकोणेऽपि उपयुक्तवाताः वान्ति इति समाधानाशयः । तथा चेतत्सून चतुर्दिगपेक्षया चतुकोणरूपविदिगपेक्षया च वातानां प्रवहणं प्रतिपादितम् , पुनौतमः पृच्छति 'जयाणं भंते !' इत्यादि। हे भदन्त ! यदा खलु 'पुरस्थिमेण' पौरस्त्ये उसी प्रकार से सुमेरु के पश्चिमदिग्भाग में भी ये सब वायु चलते हैं तथा इसी प्रकार से ( दाहिणेणं) दक्षिणदिग्भाग में भी, ये सब वायु चलते हैं। ( उत्तरेणं ) सुमेरु के उत्तरदिग्भाग में भी ( उत्तरपुरथिमे गं) उत्तर और पूर्वदिशा के अन्तराल में वर्तमान ईशानकोण में भी, ( दाहिणपुरस्थिमेणं ) दक्षिणदिशा और पूर्वदिशा के अन्तराल में वर्तमान आग्नेयकोण में भी (दाहिणपच्चत्थिमेणं) दक्षिण दिशा और पश्चिमदिशा के अन्तराल में वर्तमान नैऋत्यकोण में भी ( उत्तरपच्चत्थिमे ण) और उत्तर दिशा एवं पश्चिमदिशा के अन्तराल में वर्तमान वायव्य कोण में भी ये पूर्वोक्त सब ईषत्पुरोवात आदि वायु चलते हैं। इस प्रकार सूत्रकार ने इस सूत्र में चार दिशाओं की अपेक्षा से और चार विदिशाओंकी अपेक्षासे वायुओंका प्रवहण चलना प्रतिपादित किश है। ___अब गौतम प्रभु से पूछते हैं कि ( जया णं भंते ! ) हे भदन्त ! जिस समय (पुरस्थिमेणं ) पूर्व दिशा में ( ईसिंपुरे वाया ) ईषत्पुरोवात, ચાર પ્રકારના વાયુઓ વાય છે, એવી રીતે સુમેરુના પશ્ચિમ દિભાગમાં પણ से यारे प्रश्न वायुमे पाय छ (दाहिणेण, उत्तरेण उत्तरपुरथिमेण', दाहिण पुरत्थिमेण, दाहिणपच्चत्थिमेण उत्तरपच्चत्थिमेण वि ईसिंपुरेवाया, वायंति) એજ પ્રમાણે સુમેરુના દક્ષિણ દિમ્ભાગમાં, ઉત્તરદિમાગમાં, ઈશાન કોણમાં, અગ્નિકેણમાં, નૈઋત્ય કોણમાં અને વાયવ્ય કોણમાં પણ ઈષરોવાત આદિ ચારે વાયુઓ વાય છે, આ રીતે ચારે દિશાઓમાં (ઈશાન આદિ ખૂણાઓમાં) ઈષત્પરોવાત, પચ્યવાત, મંદવાત અને મહાવાત વાય છે, એવું સૂત્રકારે આ સૂત્રદ્વારા પ્રતિપાદન કર્યું છે.
8-( जयाणं भंते ! ) 3 महन्त ! २ समये " पुरथिमेण" wi
श्री. भगवती सूत्र:४