________________
प्रमेयचन्द्रिका टीकः २० ५ उ० २ सू० १ वायुस्वरूपनिरूपणम् १०५ नाम् अन्योन्य विव्यत्यासेन लवणे समुद्रे वेला नातिक्रामति, तत् तेनार्थेन यावत् वाताः वान्ति । अस्ति खलु भदन्त ईषत्पुरोवाताः, पश्चाद्वाताः, मन्दाः वाताः, महावाताः वान्ति ? हन्त, अस्ति । कदा खल भदन्त? ! ईषत्पुरोवाताः० यावत् तया दीविच्चया ईसिं पुरेवाया०) हे भदन्त । ऐसा आप किस कारण से कहते हैं कि जब द्वीपसबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ चलते है तब समुद्रसंबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ नहीं चलती हैं और जब समुद्र संबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ चलती हैं तब द्वीप संबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ नहीं चलते हैं। (गोयमा ! तेसिं णं वायाणं अनमन्नविवच्चासेणं लवणे समुद्दे वेलं नाइक्कमइ, से तेणट्टेणं जाव वाया वायेंति ) हे गौतम ! ये वायुएँ एक दूसरे की वायु के साथ नहीं चलते हैं-किन्तु जुदी २ होकर चलते हैं ! जब द्वीपसंबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ चलते हैं-तब समुद्रसंबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ नहीं चलते हैं, और जब समुद्रसंबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायु चलते हैं तब द्वीप संबंधी ईषत्पुरोवात आदि वायुएँ नहीं चलते है। इस तरह ये वायुएँ आपस में विपरीत रूप से चलते हैं-अतःये समुद्र की वेला का उल्लंघन नहीं करती हैं। इस कारण मैंने ऐसा कहा है कि यावत् पूर्व में कथित पद्धति के अनुसार ये वायुएँ चलते हैं । (अस्थि णं भंते ! ईसिंपुरे वाया पस्थावाया, मंदावाया, महावाया, वायंति ? ) हे भदन्त ! ये ईषत्पुरोवात હે ભદન્ત ! આપ શા કારણે એવું કહો છો કે જ્યારે દ્વીપનાં ઈષપુરવાત આદિ વાયુ વાતા હોય છે, ત્યારે સમુદ્રના ઈષત્પરોવાત આદિ વાયુ વાતા નથી, અને જ્યારે સમુદ્રના ઈષત્પરોવાત આદિ વાયુ વાતા હોય છે, ત્યારે દ્વીપના पापुशवात महायु वात नथी ? (गोयमा ! तेसिणं वायाणं अन्नममविव. च्चासेणं लवणे समुद्दे वेलं नाइक्कमइ से तेणटेणं-जाव वाया वायेति ). ગૌતમ ! તે બન્નેના વાયુઓ (દ્વીપ અને સમુદ્રના વાયુઓ) સાથે વાત નથી. પણ જુદા જુદા વાય છે. જ્યારે જંબુદ્વીપના ઈષત્પરાવાત આદિ વાયુઓ વાય છે, ત્યારે સમુદ્રના ઈષપુરવાત આદિ વાયુ વાતા નથી અને જ્યારે સમુદ્રના ઈષત્પરે વાત આદિ વાયુ વાતા હોય છે, ત્યારે દ્વીપના ઈષત્પરોવાત આદિ વાયુ વાતા નથી. આ રીતે વાયુઓ એક બીજાથી વિપરીત રીતે વાતા હોય છે તેથી તેઓ લવણસમુદ્રની વેલાનું ઉલ્લંઘન કરતા નથી. તે કારણે હે ગૌતમ! મેં એવું કહ્યું છે કે તે વાયુઓ પૂર્વકથિત पद्धतिथी पाय छ, ( अस्थिणं भंते ! ईसिंपुरेवाया, पत्थावाया, मंदावाया, महावाया वायति ?) महन्त ! परपुरावात, पथ्यवात, भात मन भावात वायु
भ १४
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
