________________
भगवती सूत्रे
3
प्रत्याख्यानकरणानन्तरम् प्रत्याख्यानवद्धायुष्यं प्रतिपादयति- 'जीवा णं भंते ! किं पच्चक्खाण निव्वत्तियाउया ?' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! जीवाः खलु किं प्रत्याग्याननिर्वर्त्तितायुष्काः ? प्रत्याख्यानेन निर्वर्तितं निष्पादितम् बद्धम् आयुष्कं येषां ते तथोक्ताः भवन्ति किम् ? अथवा 'अपच्चकखाणणिव्त्रत्तियाउया ?' अप्रत्याख्याननिर्वर्त्तितायुकाः अमत्याख्यानेन निर्वर्तितं बद्धम् आयुष्कं येषां ते तथोक्ता भवन्ति किम् ? अथवा 'पञ्चवाणापच्चक्खाण निव्वत्तियाउया ?' प्रत्याख्यानामत्याख्याननिर्वर्तितायुष्काः ? प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानेन निर्वर्तितं बद्धम् आयुष्कं येषां ते तथोक्ता भवन्ति किम् ? भगवानाह - ' गोयमा ! जीवा य, वेमाणिया य पच्चक्वाणणिव्त्रत्तियाउया तिष्णिवि हे गौतम! जीवाश्च प्रत्याख्याननित्रर्तितायुका भवन्ति एव वैमानिकाश्च प्रत्याख्याननिवर्तितायुष्का भवन्ति, त्रीण्यपि, करते हैं ? इस बात को प्रभुसे पूछते हैं- “जीवा णं भंते । किं पच्चक्खानिव्वत्तियाज्या" हे भदन्त ! जीव क्या ऐसे भी होते हैं जो प्रत्याख्यान से आयुष्कका बंध करते हैं? अथवा - ( अपच्चाक्खाणनिव्यत्तिपाडया) अप्रत्याख्यान से वे बद्धायुष्क होते हैं ? अथवा (पच्चक्खाणापच्चखानिव्वत्तियाउया) प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यान से आयुकर्म का बंध करते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं (गोयमा) हे गौतम! ( जीवा य वेमाणिया य पच्चक्खाणनिव्वत्तिगाउया तिष्णि वि) जीव प्रत्याख्यान से निर्वर्तित है-बद्ध है आयुष्य जिन्हों का ऐसा होता है, अप्रत्याख्यान से निर्वर्तित आयुष्कवाले होते हैं और देशविरति से निर्वर्तित आयुष्कवाले होते हैं। अर्थात् जीव अभी जिस पर्यायमें हैं उस पर्यायकी
१०२८
આદિ દ્વારા જીવ શું આયુષ્યનેા પણ ખંધ કરે છે ? એજ વિષયને અનુલક્ષીને ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને આ પ્રમાણે પ્રશ્ન પૂછે છે
( जीवाणं भंते! कि पच्चक्खाणनिव्वत्तियाउया ? ) हे लहन्त ! शुं એવાં પણ જીવા હાય છે કે જે પ્રત્યાખ્યાનથી આયુષ્કના મધ કરતા હાય छे ? अथवा - ( अपच्चक्खाणनिव्वन्वियाच्या ) शुं तेथे अप्रत्याभ्यानथी मायुव्यना गंध उरे छे ? अथवा ( पच्चक्खाणापच्चक्खाणनिव्वत्तियाज्या १ ) શું તે પ્રત્યાખ્યાના–પ્રત્યાખ્યાનથી આયુને અંધ કરતા હોય છે ?
तेन। उत्तर भापता मडावीर अलु उडे छे - ( गोयमा ! ) हे गौतम ! ( जीवा य वैमाणिया य पञ्चकखाणनिव्वत्तियाउया तिष्णि वि) व प्रत्याખ્યાનથી નિતિ આયુષ્યવાળા પણુ હાય છે, અપ્રત્યાખ્યાનથી નિવૃતિંત (अ) आयुष्यवाजा पशु होय छे, अने प्रत्याख्याना - प्रत्याभ्यानथी ( देश વિતિથી ) મૃદ્ધ આયુષ્યવાળા પશુ હોય છે. કહેવાનું તાત્પ એ છે કે જીવ
श्री भगवती सूत्र : ४