________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श० ६ ३०४ सू० २ प्रत्याख्यानादिनिरूपणम् १०२३ न्तानां शेषौ द्वौ प्रत्याख्यान-प्रत्याख्यानापत्याख्यानात्मको प्रतिषेधयितव्यौ, तथाहि-नैरयिकादिचतुरिन्द्रियान्ता नो प्रत्याख्यानिनः सर्वविरताः, नो वा प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानिनो देशविरता भवन्ति तेषामविरतत्वात् , ' पंबिंदियतिरिक्खजोगिया णो पच्चक्खाणी, अपच्चक्खाणी वि, पच्चक्खाणापच्चक्खाणीवि,' पञ्च न्द्रियतिर्यगयोनिकाः नो प्रत्याख्यानिनः न सर्वविरता भवन्ति किन्तु अपत्या ख्यानिनोऽपि केचिद् अविरता अपि भवन्ति, केचित् प्रत्याख्यानामत्याख्यानिनो ख्यानी-अविरत होते हैं तो इसी कारण से यहां पर (सेसा दो पडिसे हेयव्वा ) प्रत्याख्यानी होने का और प्रत्याख्याना-प्रत्याख्यानी होने का प्रतिषेध किया गया है । चारित्रमोहनीय कर्मकी प्रकृति जो प्रत्याख्याना. वरण क्रोध मान माया लोभ है उसके अभावसे तोसर्वविरतिरूप प्रत्याख्यान होता है और अपत्याख्यानवरण क्रोध मान माया लोभके अभाव से श्रावकका देशविरतिरूप चारित्र होता है-मो नारक जीवों में यावत् चौइन्द्रिय जीवोंमें इनका अभाव नहीं होता है । कारण कि नारक आदि जीवों में ऐसी योग्यता नहीं है और एकेन्द्रियादिक जीवों में मन का अभाव है। संजी पंचेन्द्रिय पर्याप्त जीवों के ही चारित्र की प्राप्ति होना कहा गया है । पंचिदियतिरिक्ख जोणिया णो पच्चखाणी, अपक्चकवाणी वि, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी वि" पंचेन्द्रिय तिर्यञ्चों के सर्व विरतिरूप प्रत्याख्यान नहीं होता है । कारण सर्वविरतिरूप चारित्र के नियमों का प्रतिपालन उनसे अपनी अवस्था में पूर्णरूप से यथावत् हो
नथी. मेरी वात (सेसा दो पडिसेहेयव्वा) ॥ सूत्रमा ५४८ ४री छ सटवे કે અપ્રત્યાખ્યાની સિવાયના અને વિકલપોને અહીં અસ્વીકાર સમજ. ચારિત્ર મોહનીય કર્મની પ્રકૃતિ જે પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કોધ, માન, માયા અને લે છે, તેના અભાવથી તે સર્વવિરતિરૂપ પ્રત્યાખ્યાન થાય છે, અને અમ ત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધ, માન, માયા અને લેભના અભાવથી શ્રાવકનું દેશવિરતિ રૂપ ચારિત્ર સંભવે છે. પણ નારકથી ચતુરિન્દ્રિ પર્યન્તના જીમાં તેમને અભાવ હેત નથી. કારણ કે નારક આદિ જીવોમાં એવી યેગ્યતા હોતી નથી. અને એકેન્દ્રિયથી ચતુરિનિદ્રય પર્વતના માં મનનો અભાવ હોય છે. સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય પર્યાપ્ત જીવમાં જ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ સંભવી શકે છે.
(पंचिदियतिरिक्खजोणिया णो पच्चक्खाणी, अपच्चक्खणी वि, पच्चक्खाणा पच्चक्खाणी वि ) पयन्द्रिय तिय यामा सवि२ति३५ प्रत्याभ्यान थता नथी. કારણ કે સર્વવિરતિરૂપ ચારિત્રના નિયમોનું પ્રતિપાલન તે અવસ્થામાં ગ્ય
श्री.भगवती सूत्र:४
