________________
१००४
भगवतीसूत्रे स्माप्तानाकारोपयोगानां सकृत्प्राप्तानाकारोपयोगानाम् अनेकत्वे तृतीयो भङ्गोऽबसेयः । 'सवेयगा य जहा सकसाई' सवेदकाश्च यथा सकषायिणः उक्तास्तथा विज्ञेयाः, तथा च कपायिणां बहुत्वदण्ड के जीवादिषदेषु भङ्गत्रयस्य, एकेन्द्रियपृथिव्यादिषु भङ्गैकस्य प्रतिपादितत्वेन अत्रापि सवेदकानां बहुत्वदण्ड के जीवादि पदेषु पूर्वोक्तं भङ्गकत्रयम् एकेन्द्रियपृथिव्यादिपदेषु एको भङ्गो विज्ञातव्यः । वेदंप्रतिपन्नान् बहून् श्रेणिभ्रंशानन्तरं च वेदं प्रतिपद्यमानान् एकादीन् आश्रित्य भङ्गत्रयमवसेयम् ' इत्थिवेयग-पुरिसवेयग-नपुंसगवेयगेसु जीवाइओ तियभंगो' आश्रित करके द्वितीय भंग, तथा असकृत प्राप्त अनाकार उपयोगवालों की एवं सकृत्-एक बार-प्राप्त अनाकार उपयोगवालों की अनेकता में तृतीय भंग होता है ऐसा जानना चाहिये । (सवेयगा य जहा सकसाई) जैसे सकषाय जीव कहे गये हैं वैसे ही सवेदक जीव जानना चाहिये तथा च-कषायी जीवों के बहुत्व विषयक द्वितीय दण्डक में जीवादिकपदों में तीन भंग होते हैं ऐसा कहा गया है-सो यहां पर भी सवेदक जीवों के बहुत्वविषयक द्वितीय दण्डकमें जीवादिक पदों में पूर्वोक्त तीन भंग होते हैं तथा एकेन्द्रिय पृथिव्यादिक पदों में एक भंग होता हैं ऐसा समझना चाहिये । यहाँ पर सवेदक जीवों में जो तीन भंग कहे गये हैं सो वेदको प्रतिपन्न हुए अनेक जीवों को आश्रित करके प्रथम भंग तथा श्रेणि से च्युत होने के बाद वेदको प्रतिपद्यमान एकादि जीवको आश्रित करके द्वितीय भंग और तृतीय भंग कहे गये हैं ऐसा जानना चाहिये। ( इथिवेयग-पुरिसवेयग-नपुंसगवेयगेतु जीवाइओ नियभंगो) स्त्री ભંગ, તથા વારંવાર પ્રાપ્ત અનાકાર ઉપયોગવાળાની અને એક વાર પ્રાપ્ત અનાકાર ઉપગવાળાની અનેકતાને અનુલક્ષીને ત્રીજો ભંગ થાય છે.
( सवेयगा य जहा सकसाई ) सवे४४ च्वानुं ४थन पाययुक्त वोन! કથન પ્રમાણે જ સમજવું. જેમ કષાયયુકત જીના બહુત વિષયક બીજા દંડકમાં જીવાદિક પદેમાં પૂર્વોક્ત ત્રણ ભંગ થાય છે. અને એકેન્દ્રિયમાં એક ભંગ સમજ. અહીં સવેદક જીમાં જે ત્રણ ભંગ કહ્યા છે તે નીચે પ્રમાણે સમજવા– પહેલે ભંગ સવેદક અવસ્થા જેમણે પ્રાપ્ત કરેલી છે એવાં અનેક જીને અનલક્ષીને બને છે. શ્રેણિથી ભ્રષ્ટ થઇને સવેદક અવસ્થા પ્રાપ્ત કરનારા કેઈક જીવને અનુલક્ષીને બીજો ભંગ બને છે, અને એવાં અનેક જીને અનુલક્ષીને ત્રીજો ભંગ બને છે, એમ સમજવું.
(इस्थिवेयग-पुरिसवेयग-नपुसावेयगेसु जीवाइओ वियभगो) स्त्रीवहभा
श्री. भगवती सूत्र:४
