________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ६ उ०४ सू०१ जीवस्य सप्रदेशाप्रदेशनिरूपणम् ९९५ 'ओहियणाणे, आभिणिबोहियणाणे, सुयणाणे जीवाइओ तियभंगो' औधिकज्ञाने, मत्यादिभे दैरविशिष्टज्ञानम् औधिकज्ञानम् तस्मिन् , आभिनिबोधिकज्ञाने मतिज्ञाने श्रुतज्ञाने च बहुत्वविषयकदण्डके जीवादिकः जीवादिपदेषु त्रिकभङ्गः पूर्वोक्तास्त्रयोभङ्गा वक्तव्याः, तत्र सामान्यज्ञानात्मकौधिकज्ञानि-मति-श्रुतज्ञानिना सर्वदाऽवस्थितत्वेन सप्रदेशत्वसंभवात् 'सर्वे सपदेशाः' इति प्रथमो भङ्गः । एवं मिथ्याज्ञानात् मत्यादिज्ञानमात्रम् , मत्यज्ञानाद् मतिज्ञानम् , श्रुताज्ञानाच्च श्रुतज्ञानं प्रतिपद्यमानानां च एकादीनां संभवात् , ' बहवः सप्रदेशाश्व एकः अप्रदेशश्च' इति द्वितीयो भङ्गः । तथा बहवः समदेशाश्च, बहवः अपदेशाच' इतितृतीयो भङ्गो वेदितव्यः, किन्तु 'विगलिदिएहिं छन्भंगा' विकलेन्द्रियेषु द्वित्रिचतुरिन्द्रियेषु आभिणिबोहियणाणे, सुथणाणे जीवाइओ तियभंगो) औधिकज्ञान में मति आदि भेद रहित सामान्यज्ञान में,-आभिनियोधिक ज्ञान में-मति ज्ञान में और श्रुतज्ञानमें, बहुस्व विषयकद्वितीय दण्डकमें जीवादिकपदों में पूर्वोक्त तीन भंग होते हैं। क्यों कि सामान्यज्ञान वाले तथा मतिश्रुत ज्ञानवाले जीव सर्वदा पाये जाते हैं, इसलिये उनमें सप्रदेशत्व बन जाने के कारण "सर्वे सप्रदेशाः " यह प्रथम भंग, तथा मिथ्याज्ञान से हटकर मात्र मति आदि ज्ञान को पाने वाला तथा मति अज्ञान के अभाव से मतिज्ञान को प्राप्त करने वाला, श्रुत अज्ञान के अभाव से श्रुतज्ञान को प्राप्त करनेवाला कोई एकादि जीव होता है इसलिये 'बहवः सप्र. देशाश्च एकः अप्रदेशश्च ' यह द्वितीय भंग, और (बहवः सप्रदेशाच, बहवः अपदेशाश्च ) ऐसा तीसरा भंग घट जाता है। किन्तु “विगलिं. दिएहिं छन्भंगा' जो विकलेन्द्रिय जीव हैं उनमें तीन भंग न होकर छह
(ओहियणाणे, आभिणियोहियणाणे, सुयणाणे जीवाइओ तियभगो) मीपि જ્ઞાનમાં–મતિ આદિ ભેદરહિત સામાન્ય જ્ઞાનમાં, આમિનિબેધિક જ્ઞાનમાં (મતિ જ્ઞાનમાં) અને શ્રુત જ્ઞાનમાં બહુત વિષયક બીજા દંડકમાં જીવાદિક પદેમાં પૂર્વોક્ત ત્રણ ભંગ થાય છે. કારણ કે સામાન્ય જ્ઞાનવાળા તથા મતિ અને શ્રત જ્ઞાનવાળા જે સર્વદા મળી આવે છે, તે કારણે તેમનામાં સપशिव सलवी शान पारणे ( सर्वे सप्रदेशाः ) मा प्रथम मन, तथा भि. જ્ઞાનથી નિવૃત્ત થઈને માત્ર મતિજ્ઞાન આદિ પ્રાપ્ત કરનાર, તથા મતિ અજ્ઞાનને અભાવે મતિ જ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરનારે, શ્રત અજ્ઞાનને અભાવે મૃત જ્ઞાનને आस ४२ना। ये तो डाय छे. तेथी (बहवः सप्रदेशाश्च, एक अप्रदेशश्च ) मा मीने पण समी छ, मन (बहवः सप्रदेशाच चहवः अप्रदेशाच) मा श्रीन मनीश छ. परतु (विगलि दिपहि
श्री. भगवती सूत्र:४
