________________
पमेयचन्द्रिका टीका. श. ३ उ.४ सू.२ बैंक्रियवायुकायवक्तव्यतानिरूपणम् ६२५ दिशि एकपताकाकार रूप निर्माय गति करोति, अथवा 'दुहओ पडागं गच्छइ!' द्विधा पताकं गच्छति ! द्विपताकाकारं रूपं कृत्वा गतिं करोति ! भगवान् तदुत्तरमाह-'गोयमा ! इत्यादि । हे गौतम ! 'एगओ पडागं गच्छइ' नो द्विधा पताकं गच्छति । गौतमः पुनः पृच्छति-'सेणं भंते ! किं वाउकाए पडागा! हे भगवन् ! स खलु वायुकायः किंपताका ! किंपताकास्वरूप एव ! भगवान् आह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'वाउकारणं से' स खलु वायुकायः नो खलु पडागा' नो किल सा पताका वायुकायः ॥ सू०२॥ 'से भंते! किं एगओ पडागं गच्छइ ! दुहओ पडागं गच्छइ ?' हे भदन्त ! वह वैक्रिय वायुकाय एक पताकाके आकारवाला रूप बनाकर एकदिशामें गति करता है ? अथवा दो पताका के आकारवाला रूप बनाकर गति करता है ? इस प्रश्नका उत्तर देते हुए प्रभु गौतमसे कहते हैं कि-'गोयमा' हे गौतम ! 'एगओ पडागं गच्छई' नो दुहओ पडागं गच्छइ । वह वैक्रिय वायुकाय एक पताका के आकारवाला रूप बनाकर एक दिशामें गमन करता है, दो पताका के आकारवाला रूप बनाकर गति नहीं करता है। 'से गं भंते ! कि वाउकाए पडागा गौतमने जब प्रभुसे ऐसा प्रश्न किया कि हे भदन्त ! वायुकाय क्या पताका स्वरूप ही है ! तब प्रभुने इसका उत्तर दिया कि-'गोयमा ! वाउकाए णं से, नो खलु सा पडागा' हे गौतम ! वह तो वायुकाय है पताका स्वरूप नहीं है। तात्पर्य यह है कि वायुकाय एकेन्द्रिय जीव है और पताका अजीव है-अतः वायुकाय पताकारूप नहीं हो सकता है ॥ सू० २ ॥
प्रभ-से भंते ! कि एगी पडागं गच्छइ, दुहओ पडागं गच्छइ!" હે ભદન્ત ! તે વૈકિય વાયુકાય એક પતાકાના આકારનું રૂપ બનાવીને એક દિશામાં ગતિ કરે છે? કે બે પતાકાના આકારનું રૂપ બનાવીને ગતિ કરે છે ?
उत्तर- गोयया ! गौतम! ' एगओ पडागं गच्छइ, नो दुहओ पडागं Tછા ? તે વૈક્રિય વાયુકાય એક પતાકાના આકારવાળું રૂપ બનાવીને એક દિશામાં ગમન કરે છે, બે પતાકાના આકારવાળું રૂ૫ બનાવીને ગમન કરતું નથી.
प्रश्न-से णं भंते ? किं वाउकाए पडागा! 3 महन्त ! शुवायुआय પતાકા સ્વરૂપ જ છે?
उत्त२-'गोयमा! वाउकाए णं से, नो खलु सा पडागा' गीतम! તે તો વાયુકાય જ છે, પતાકા સ્વરૂપ નથી. તેનું કારણ નીચે પ્રમાણે છે–વાયુકાય એકેન્દ્રિય જીવ છે અને પતાકા અજીવ છે. તે કારણે વાયુકાય પતાકારૂપ હોઈ શકે જ नहीं. ॥ सू.२॥
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
