________________
-
२४२
भगवतीमूने दिशि 'पडिगया' प्रतिगता निवृत्ताः । तदनन्तरं बालतपस्विनः तामलेः कठिन बालतपोमाहात्म्येन औदीच्यदेवाधिपति-ईशानेन्द्ररूपेण समुत्पत्तिं निरूपयितुं प्रस्तौति-'तेणं कालेणं' इत्यादि । 'तेणं कालेणं' तस्मिन् काले 'तेणं समएणं' तस्मिन् समये 'ईसाणे कप्पे' ईशानः कल्पः 'अनिंदे' अनिन्द्रः इन्द्र रहितः 'अपुरोहिये यावि' अपुरोहितश्चापि 'होत्था' अभवत्, 'तएणंसे' ततः स तामलिः बालतपस्वी 'बहुपडिपुण्णाई' बहुप्रतिपूर्णानि सम्पूर्णानि 'सढिवाससहस्साणि' षष्टिं वर्षसहस्राणि षष्टिसहस्रसंख्यकवर्षाणि 'पडियागं' प्रव्रज्यापर्यायकम् 'पाउणित्ता' पालयित्वा 'दोमासियाए' द्विमासिक्या मासद्वयेन सम्पधमानया 'संलेहणाए' संलेखनया, 'अत्ताणं जूसित्ता' आत्मानं जूषित्वा योजयित्वा 'सवीसं भत्तसयं' सविंशतिकं भक्तशतम्-विंशत्यधिकशतसंख्यकभक्तानि 'अणसणाए' अनशनेन 'छेदित्ता' छित्वा, कालमासे कालावसरे 'कालं किच्चा' कालं कृत्वा ईशाने कल्पे 'ईसाणवडिसए' ईशानावतंसके 'विमाणे' विमाने 'उववाब सभाए' उषपातसभायाम् ‘देवसयणिज्जसि' देवशयनीये 'देवदूसंतरिये' देवदूष्यवस्त्रान्तरिते अङ्गलस्य ' असंखेजभागमेत्ताए' असंख्येयभागमात्राया 'ओगाहणाए' अवगाहनाया 'ईसाणे' ईशाने ' देविंदविरहकालसमयंसि' देवेन्द्र विरहकालसमये 'ईसाणदेविंदत्ताए' ईशानदेवेन्द्रतया देवेन्द्ररूपेण 'उववण्णे' उपपन्नः उत्पन्न इत्यर्थः 'तएणं से' ततः स ईशानः देवेन्द्रः देवराजः 'अहुणोववन्नः' अधुनोपपन्नः तात्कालिकोत्पन्नः 'पंचविहाए' पञ्चविधया 'पज्जत्तीए' पर्याप्त्या 'पज्जत्तिभावं' पर्याप्तिभानं 'गच्छई' गच्छति-माप्नोति तं जहा' तद्यथा 'आहारपज्जत्तीए' आहारपर्याप्त्या 'जाव-भासामणपज्जत्तीए' यावत् भाषामनःपर्याप्त्या, इति, यावत्करणात शरीरपर्याप्त्या, इन्द्रियपर्याप्त्या, श्वासोच्छ्वासपर्याप्त्या, इति गम्यते उपर्युक्तपञ्चविधपर्याप्तिस्वरूपं तिष्यकप्रकरणे अस्मिन्नेवोद्देशके दशमसूत्रो विलोकनीयम् ।। मू० २३ ॥ अभिप्राय को प्रकट करने के लिये सूत्रकार ने 'तएणं से तामली बालतवस्सी' इस सूत्रको कहा है- इसका अर्थ मूलसूत्र का अर्थ करते समय लिख दिया गया है। पांच पर्याप्तियों का स्वरूप तिष्यक प्रकरण में इसी उद्देशक में दशवें सूत्र में लिखा जा चुका है अतः वहां से यह जानलेना चाहिये । सू० २३ ॥ "कालमासे त्या" नी मस२ भापता ४ ने ताली शानदेवमा ઈશાનેકની પર્યાયે ઉત્પન્ન થયા. સૂત્રાર્થ સરળ છે. પાંચ પર્યાપ્તિયોનું સ્વરૂપ આ ઉદ્દેશકના ૧૦મા પ્રકરણમાં (તિષ્પકના પ્રકરણમાં) સમજાવ્યું છે. જે સૂ. ૨૩
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
