________________
ea
भगवती सूत्रे
यदि मानुषीरगर्भो नियतकाले जन्म न गृह्णाति तदा स मातुरुदरे कियन्तं कालं तिष्ठतीत्याह
मूलम् - कायभवत्थेणं भंते! कायभवत्थे त्ति कालओ केवच्चिरं होई । गोयमा ! जहणेणं अंतो मुहुत्तं उक्कोसेणं चउबीसं संबच्छराई || सू० ३ ॥
I
छाया - कायभवस्थः खलु भदन्त ? कायभवस्थ इति कालतः कियच्चिर भवति गौतम ! जघन्येनान्तमुहूर्तम् उत्कृष्टेन चतुर्विंशतिः संवत्सराणि ।
टीका - " कायभवत्थेणं भंते " कायभवस्थः खलु भदन्त ! काये - मातु रुदरव्यवस्थितस्वकीयशरीरे एव यो भवो जन्म स कायभवः तत्र कायभवे तिष्ठति यः स काय भवस्थः ( छोड ) इति प्रसिद्धः " कायभवत्थेत्ति कालओ केवच्चिरं होई कायभवस्थ इति कालतः " कियच्चिर " कियत्कालपर्यन्तं
9"
मानुषी गर्भ अगर नियत काल में जन्म नहीं लेते तो वह माता के उदर में कितने काल तक रहता है सो कहते हैं - ( कायभवत्येणं भंते ) इत्यादि ।
सूत्रार्थ - ( कायभवत्थे णं भंते! काय भवत्थेत्ति कालओ केवच्चिरं होइ ) हे भदन्त ! कायभवस्थ यह कितने समय तक कायभवस्थरूप में रहता है ? ( गोयमा ) हे गौतम! ( जहणेणं अन्तोमुहुतं उकोसेणं चवीस संवच्छराई ) कायभवस्थ कम से कम अन्तर्मुहूर्त्ततक और अधिक से अधिक २४ वर्षतक कायभवस्थ रूप में रहता है ।
1
टीकार्थ- माता के उदर में व्यवस्थित गर्भ का जो शरीर है वह काय कहा गया है । इस कायरूप शरीर में ही जो भव-जन्म होता है નિયત કાળે જન્મ ન લે તે તે માતાના ઉદરમાં કેટલા आज सुची रहे छे ते सूत्रार मतावे छे - ( कायभवत्थेण भंते ! ) इत्यादि ) सूत्रार्थ - (कायभवस्थेण भते ! कायभवत्थे त्ति कालओ
માનુષી ગર્ભ
केवच्चिर होइ ! ) हे लहन्त ! डायलवस्थ डेंटला समय सुधी आयलवस्थ ३ये रहे छे ? (गोयमा !) हे गौतम! ( जइण्णेण अतोमुहुत्तं उक्कोसेणं चवीस संत्रच्छराई ) डायलवस्थ ઓછામાં ઓછે. અંતર્મુહૂત સુધી અને વધારેમાં વધારે ચાવીસ વર્ષ સુધી કાયલવસ્થ રૂપે રહે છે,
ટીકા-માતાના ઉદરમાં રહેલા ગર્ભનું જે શરીર છે તેને કાય કહેવામાં આવે છે. તે કાયરૂપ શરીરમાં જ જે ભવ (જન્મ) થાય છે તેને કાયભવ કહે છે,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
