________________
३२४
भगवतीसूत्रे र्यानुमोदनस्य निरसनसंभवात् , कालास्यवेषिकपुत्रः पृच्छति-' से भंते ! किं गरहा संजमे ? अगरहा संजमे ? ' हे भदंत ! तत् किं गर्दा निन्दा संयमः अगर्दा अनिन्दा वा संयमः ?, स्थविराः उत्तरयन्ति–'कालासबेसियपुत्त ! गरहा संजमे णो अगरहा संजमे' हे कालास्यवेषिकपुत्र ! गर्दा संयमः, नो अगीं संयमः, गर्हायाः संयमजनकत्वेऽपि कारणे कार्योपचारात् लक्षणया 'गर्दा संयमः' इत्युक्तम् , अथ न केवलं गहरे अवद्यानुमतेर्व्यवच्छेदनद्वारा कर्मानुपादानहेतुत्वात् , विच्छेद हो जाताहै । तात्पर्य यह है कि जबतक अवद्य गर्हित नहीं होता है तबतक अवद्य सम्बन्धी अनुमतिका विच्छेद नहीं होता है, और जब उसका गर्हण हो जाता है तब गर्हणद्वारा गर्हित कार्यको अनुमोदना करने का निरसन हो जाता है । तब कालास्यवेषिकपुत्र ने स्थविर भगवन्तों से पूछा कि भदन्त ! ( किं गरिहा संजमे, अगरिहा संजमे ) यह तो कहीये कि गर्दा निन्दा संयम है कि अगर्दा अनिन्दा संयम है ? तब स्थविर भगवंतों ने उन्हें समझाया कि ( कालासवेसियपुत्त ! गरिहा संजमे णो अगरिहा संजमे) हे कालास्यवेषिकपुत्र ! गर्दा संयम है और अगर्दा असंयम है । गहों को जो संयमरूप से कहा गया है उसका कारण में कार्य का उपचार है । तात्पर्य कहने का यह है कि गर्दा से संयम होता है अतः गर्दा संयम का जनक होने से संयम का कारण है । सो जो यहां गर्हारूप कारण को संयमरूप कहा गया है वह कारण में कार्य का उपचार करके लक्षणावृत्ति से कहा गया है । (गर्दा સંયમની યુક્ત થવાય છે. તાત્પર્ય એ છે કે જ્યાં સુધી અવદ્યની ગહ થતી નથી ત્યાં સુધી અવદ્યની અનુમતિને વિચ્છેદ થતું નથી, અને જ્યારે તેની ગહ થઈ જાય ત્યારે ધૃણાવડે ગહિત કાર્યની અનુમોદના કરવાનું નિરસન (નિરાકરણ) થઈ જાય છે ત્યારે કાલાયેષિક પુત્ર અણગારે સ્થવિર ભગવાને ५च्यु-3 मवन्तो ! " किं गरिहा संजमे, अगरिहा संजमे " शु (नि:el) સંયમ છે કે અગહ (અનિંદા) સંયમ છે !” ત્યારે તે સ્થવિર ભગવંતોએ तेभने समन्तव्यु " कालासवेसियपुत्त ! गरहा संजमे णो अगरहा संजमे " હે કાલાયેષિકપુત્ર ! ગહ સંયમ છે અને અગહ અસંયમ છે, ગહને સંયમરૂપ જે કહી છે તેનું કારણ, કારણમાં કાર્યને ઉપચાર છે. તાત્પર્ય એ છે કે ગહ સંયમની ઉત્પાદક હોવાથી ગહને સંયમના કારણરૂપ માની છે, અહીં જે ગોંરૂપ કારણને સંયમરૂપ કહેવામાં આવેલ છે તે કારણમાં કાર્યને ઉપया२ ४रीने सक्षावृत्तिथी ४८ छ, “गर्दा संयमः '' मी सयम छे, ते
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
