________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १ उ०९ सू०२ गुरुत्वादिस्वरूपनिरूपणम् २५९ अपि अगुरुकलघुका अपि । तत्केनार्थेन ? । गौतम ! वैक्रियतैजसे प्रतीत्य नो गुरुका नो लघुकाः गुरुकलघुका नो अगुरुकलघुकाः । जीवं च कार्मणं च प्रतीत्य नो गुरुका नो लघुका नो गुरुकलघुकाः अगुरुकलघुकाः, तत् तेनार्थेन? एवं यावद्वैमानिकाः, नानात्वं ज्ञातव्यं शरीरैः । धर्मास्तिकायो यावत् जीवास्तिकायश्चतुर्थपदेन । पुद्गकास्तिकायः खलु भदन्त ! किं गुरुको लघुको गुरुकलघुकः अगुरुकलघुकः ? । गौतम ! नो गुरुको नो लघुको गुरुकलघुकोऽपि अगुरुलघुकोऽपि । तत् केनार्थेन ? गौतम ! गुरुकलघुकद्रव्याणि प्रतीत्य नो गुरुको नो लघुको गुरुकलघुको नो अगुरुकलघुकः । अगुरुकलघुकद्रव्याणि प्रतीत्य नो गुरुको नो लघुको नो गुरुकलघुकः अगुरुलधुकः । समयाः कर्माणि च चतुर्थपदेन । कृष्णलेश्या खलु भदन्त ! किं गुरुका यावदगुरुलघुका ? गौतम ! नो गुरुका नो लघुका गुरुलघुका अपि अगुरुलघुका अपि । तत्केनार्थेन ? गौतम ! द्रव्यलेश्यां प्रतीत्य तृतीयपदेन । भावलेल्या प्रतीत्य चतुर्थपदेन एवं यावत् शुक्ललेश्या दृष्टिदर्शन ज्ञानाज्ञानसंज्ञाश्चतुर्थपदेन नेतव्याः । अधस्तनानि चत्वारि शरीराणि ज्ञातव्यानि तृतीय पदेन । कामण चतुर्थकेन पदेन । मनोयोगो वचोयोगश्चतुर्थेन पदेन । काययोगस्तृतीयपढ़ेन । साकारोपयोगोऽनाकारोपयोगश्चतुर्थकेन पदेन । सर्वद्रव्याणिसर्वप्रदेशाः सर्वपर्यवाः यथा पुद्गलास्तिकायाः । अतीताद्धा, अनागताद्धा सर्वाद्धा चतुर्थ केन पदेन ॥ मू० २ ॥
टीका-'सत्तमे णं भंते' सप्तमं खलु भदन्त ! ' उवासंतरे' अवकाशान्तरं किं गुरुए लहुए गुरुयलहुए अगुरुलहुए ' किं गुरुकं लघुकं गुरुलघुकम्अगुरुलघुकम् , अत्र च गुरुलघुव्यवस्था एवं करणीया
गुरुत्व लघुत्व के अधिकार से ही सूत्रकार अब इस "सत्तमे णं भंते !" सूत्र का भी कथन करते हैं-'सत्तमे णं भंते ! उवासंतरे किं गुरुए ' इत्यादि ।
टीकार्थ-(भंते!) हे भदन्त ! (सत्तमे णं उवासंतरे किं गुरुए, लहुए, गुरुयलहुए, अगुरुयलहुए ) सातवां जो अवकाशान्तर हैं वह क्या भारी है, अथवा हलका है ? या भारी हलका दोनों रूप है ? या न भारी है, न हलका है इसरूप है ? यहां गुरु लघु की व्यवस्था इस प्रकार से
गुरुप भने सधुत्पनी अपेक्षा वे सूत्र२ “ सत्तमेणं भंते ! " पत्यादि सूत्रानु ४थन ४२ छ-" सत्तमे णं भंते ! उवासंतरे किं गुरुए" त्यात
टीर्थ-(भंते ! ) 3 मावन् ! ( सत्तमेणं उबासंतरे किं गुरुए, लहुए, गुरुयलहुए, अगुरुयलहुए ? ) सात म न्त २ शुमारे छ १ अथवा शु. હલકું છે? અથવા ભારે તથા હલકું એ બનેરૂપ છે? અગુરુલઘુ છે ( ભારે પણું નહીં અને હલકું પણ નહીં એવું) છે? અહીં ગુરુલઘુને વિચાર આ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
