________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१३०८ सू०९ वीर्यादिस्वरूपनिरूपणम् २३५ 'लद्धिवीरिएण वि सीरिया करणवीरिएण वि सीरिया' लब्धिवीर्येणापिसवीर्याः करणवीर्येणापि सवीर्याः 'जेसि णं नेरइया णं' येषां खलु नैरयिकाणाम् 'णत्थि उठाणे जाव परकमे' नास्ति उत्थानं यावत् पराक्रमः, उत्थानबलवीर्यपुरुषकारपराक्रमाः येषां न संतीत्यर्थः, ' तेणं नेरइया' ते खलु नैरयिकाः 'लद्धिवीरिएणं सीरिया' लब्धिवीर्येण सवीर्याः 'करणवीरिएणं अवीरिया' करणवीर्येण अवीर्याः, अपर्याप्तावस्थापेक्षया, उत्थानादिरहिता नारकजीवास्तु लब्धिवीर्येण वीर्यवन्तो भवन्तोऽपि-करणवीर्येण तु अपर्याप्तावस्थामाश्रित्य वीर्याविशेष का नाम पुरुषकार । निष्पादित स्वविषयवाले का नाम ही परा. क्रम है । तात्पर्य इसका यह है कि लब्धिवीर्य आत्मबल की सत्तारूप होता है । सो नारक जीवों में आत्मबल की सत्ता है ही अतः इस आत्मबल की सत्तारूप लब्धिवीर्य उनमें होने से वे इसलब्धिवीर्य की अपेक्षा भी सवीर्य कहलाते हैं। तथा करणवीर्य कोई भी प्रकार की क्रिया करनेवाले आत्मबलरूप होता है सो जिन नारक जीवों का उत्थानादि क्रिया करने में लगा हुआ वह आत्मबल है वे उस करण वीर्य से भी युक्त हैं । और जिनका आत्मबल उत्थानादि क्रिया रहित है वे उस धीर्य से रहित हैं। अतः वे उस वीर्य की अपेक्षा अवीर्य वाले हैं । यही बात सूत्रकार ने ( जेसि णं नेरइयाणं णथि उट्ठाणे जाव परकमे, ते णं णेरड्या लद्धिवीरिए णं सवीरिया, करणवीरिएणं अवीरिया) इस सूत्रद्वारा प्रदर्शित की है। इसमें उन्होंने यह दर्शाया है कि जिन नारक जीवों का बल उत्थान यावत् पराक्रम करनेरूप क्रिया में नहीं लगा हुआ हैं-अर्थात् जिनके उत्थानादि क्रियाएँ नहीं हैं वे नारक जीव यद्यपि लब्धि. અને નિષ્પાદિત સ્વવિષયવાળા પુરુષકારનું નામ જ પરાક્રમ છે તેનું તાત્પર્ય એ છે કે લબ્ધિવીર્ય આત્મબળની સત્તારૂપ હોય છે. નારકોમાં આત્મબળની સત્તા છે જ તે આત્મબળની સત્તારૂપ લબ્ધિવીને તેમનામાં સદુભાવ હોવાથી લબ્ધિવીર્યની અપેક્ષાએ તેઓ સવીર્ય કહેવાય છે-તથા કરણવીય કઈ પણ પ્રકારની ક્રિયા કરનાર આત્મબળ રૂપ હોય છે, તે જે નારકો ઉત્થાન વગેરે ક્રિયા કરવામાં લાગેલા આત્મબળવાળા હોય છે તેઓ તે કરણવીર્યથી સહિત હોય છે. અને જેમનું આત્મબળ ઉત્થાનાદિ ક્રિયા રહિત હોય છે તે નારકો કરણવીર્યથી રહિત હોય છે. તેથી તે વીર્યની અપેક્ષાએ તેઓ मपी4° उपाय छ. ०४ पात सूत्रा२ (जेसिण नेरइयाण णत्थि उटाणे जाव परकम्मे, तेणणेरइया लद्धिवीरिएणसवीरिया, करणवीरिएण अवीरिया) मा सूत्र મારફત બતાવી છે. જે નારક જીવને ઉથાનાદિ ક્રિયાઓ હોતી નથી તે નારક
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
