________________
प्रमै यचन्द्रिकाटीका श.१उ.५सू०७ पृथ्वीकायिकादीनां स्थितिस्थानादिवर्णनम् ८३५
ननु दृष्टिद्वारे पृथिवीकायिकाप्कायिकवनस्पतिकायिकानामपर्याप्तावस्थायां सास्वादनभावेन सम्यक्त्वं भवतीति वक्तव्यं, ततश्चैतेषां यदा सम्यक्त्वं भवेदिति स्वीक्रियते तदा ज्ञानद्वारे एते पृथिव्यादयस्त्रयो मतिज्ञानिनः श्रुतज्ञानिनश्चेति कथयितुं शक्यते, ते चाल्पाः, इत्यतः सम्यग्दर्शने मतिज्ञाने श्रुतज्ञाने चाशीतिर्भङ्गाः वक्तव्याः, ते चेह कथं नोक्ता इति चेदाह-पृथिव्यादिवनस्पतिकायिकेषु सास्वादनभावः, मतिज्ञानं श्रुतज्ञानं च न भवति, अतोऽत्र गौतमेन पृच्छापि न कृता अत एवोच्यते'उभयाभावो पुढवाइएसु विगलेसु होज्ज उववण्णो-'त्ति, पृथिव्यादिषभयाभावो भवति तथा विकलेन्द्रियेषु पूर्वप्रतिपन्नकं सम्यक्त्वं भवति, उभयाभावः, अर्थात् " पृथिवीकायिक, अपूकायिक, वनस्पतिकायिक, ये जीव अपर्याप्तावस्था में मास्वादनभावसे सम्यक्त्ववाले होते हैं ऐसा कहना चाहिये था" तब जिस समय इनके सम्यक्त्व होगा ऐसा स्वीकार किया जावेगा। तब ज्ञानद्वारमें ये मतिज्ञानवाले और श्रुतज्ञानवाले हैं ऐसा कहा जा सकता है।
और ये मतिज्ञानी और श्रुतज्ञानी इनमें अल्प हैं-इस कारण सम्यग्दनिमें मतिज्ञान और श्रुतज्ञानमें ८० भङ्ग कहना चाहिये परन्तु वे क्यों नहीं कहे गये हैं। ___उत्तर-पृथिवीकायिक, अप्काथिक, और वनस्पतिकायिक, इन जीवोंमें सास्वादन सम्यक्त्व और मतिश्रुतज्ञान नहीं है इस कारण उसकी यहां गौतमने पृच्छा ही नहीं की है। इसीलिये ऐसा कहा गया है कि-' उभयाभावो पुढवाइएस्सु विगलेसु होज उववण्णो" पृथिव्यादिकोंमें उभयाभाव है । तथा विकलेन्द्रिय जीवोंमें-दो इन्द्रिय, तीनइन्द्रिय और चार इन्द्रिय जीवोंमें-पूर्वप्रतिपन्नक सम्यक्त्व होता है। उभयाभाव
શંકા–દૃષ્ટિકારમાં “પૃથ્વીકાયિક, અપૂકાયિક, અને વનસ્પતિકાયિક જીવે અપર્યાપ્તાવસ્થામાં સાસ્વાદનભાવથી સમ્યકત્વવાળા હોય છે. એવું કહેવું જોઈતું હતું જે તેમને સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થયું છે એ સ્વીકાર થાય તે જ્ઞાનદ્વારમાં એવું કહી શકાય કે તેઓ મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનવાળાં છે. અને તેમનામાં મતિજ્ઞાની અને શ્રુતજ્ઞાની અલ્પ હોય છે. તેથી સમ્યગ્રદર્શનમાં મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનના ૮૦ ભાંગા કહેવા જોઈએ. પરંતુ અહિં ૮૦ ભાંગા કેમ કહ્યા નથી?
ઉત્તર–પૃથ્વીકાયિક અપૂકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક જેમાં સાસ્વાદન સમકિત અને મતિધ્રુતજ્ઞાન નથી, તે કારણે ગૌતમસ્વામીએ તેની પૃચ્છા પણ
मी 30 नथी तेथी ४ मे वाम पाव्यु छ , “ उभयाभावो पुढवाइएसु विगलेसु होज्ज उववण्णो” पृथ्वीय बोरेभा मयामा छ, तथा विसन्द्रिय જેમાં એટલે કે પ્રિન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીમાં-પૂર્વ પ્રતિપન્નક
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
