________________
८००
भगवतीसूत्र शरीराणि भवधारणीयानीति । पूर्व वैक्रियशरीरापेक्षया यानि उत्तराणि उत्सरकालभावी नि क्रियाणि तानि उत्तरवैक्रियाणि । ' तत्थ णं जे ते भवधारणिज्जा' तत्र शरीरद्वयमध्ये यानि तानि भवधारणीयानि शरीराणिसन्ति त हुंडसंठिया पन्नत्ता' तानि हुण्डसंस्थितानि हुण्ड संस्थानयुक्तानि प्रज्ञप्तानि, हुंडसंस्थानं शरीरस्य सर्वत्रासंस्थितत्वम् । 'तत्थ णं जे ते उत्तरवेउब्बिया ते वि हुंडसंठिया पत्नत्ता' तत्र खलु यानि तानि उत्तरवैक्रियाणि तान्यपि हुंडसंस्थितानि प्रज्ञप्तानि, यथा नारकाणां भवधारणीयशरीराणि हुण्डसंस्थितानि तथा उत्तरवैक्रियशरीराण्यपि हुंड संस्थितान्येव भवन्तीति भावः। जिनका प्रयोजन है वे भधारणीय शरीर है । सब से पहिले के श्वास से लेकर अन्तिमश्वास पर्यन्त जो शरीर रहते हैं। वे भवधारणीय शरीर हैं । अर्थात् समस्त जीवन पर्यन्त जो शरीर साथ रहता है वह भवधारणीय शरीर है । पूर्ववैक्रिय शरीर की अपेक्षा से जो वैक्रिय शरीर उत्तरकाल में होते हैं वे उत्तरवैक्रिय शरीर हैं । (तत्थ णं जे ते भव. धारणिज्जा ) इन दो शरीरों के बीच में जो भवधारणीय शरीर हैं (ते हुंडसंठिया पन्नत्ता ) वे हुंड संस्थान से युक्त कहे गये हैं। शरीर में सर्वत्र असंस्थितत्व होना-अर्थात् शरीर का विषम अवयवों वाला होना इसका नाम हुंडसंस्थान है। (तत्थ णं ते जे उत्तरवेउव्विया ते वि हुंडसंठिया पनत्ता) तथा जो उत्तरवैक्रियरूप शरीर है वे भी हंडसंस्थान से युक्त कहे गये हैं। तात्पय कहने का यह है कि नारक जीवों के भवधारणीय शरीर जिस प्रकार से हुंडसंस्थानवाले होते हैं वैसे ही उनके उत्तरवैक्रिय शरीर भी हुंडसंस्थानवाले होते हैं। ભવધારણીય શરીર કહે છે. સૌથી પહેલે શ્વાસથી લઈને છેલ્લે શ્વાસ સુધી રહેનારાં જે શરીરે છે તેમને ભવધારણીય શરીર કહે છે એટલે કે જીદગી સુધી જે શરીર જીવના સાથે રહે છે તે શરીરને ભવધારણીય શરીર કહે છે. પૂર્વ વૈકિય શરીરની અપેક્ષાએ જે વૈક્રિયશરીર ઉત્તરકાળમાં જીવની સાથે રહે छत शरीरने उत्तरवैठियशरी२ ४ छे. (तत्थणं जे ते भवधारणिज्जा) तेभारे अवधारणाय शरी२ हाय छ (ते हुडसठिया पन्नत्ता) ते हुसथानवाजा डाय छे. જે શરીરના અવયવોમાં વિષમતા હોય છે. તે શરીરને હુડસંસ્થાન વાળું કહે छ. तत्थणं जे ते उत्तरउब्विया ते वि हुंड संठिया पन्नत्ता) तथा ने उत्तरवैठिय३५ શરીરે હોય છે તેમને પણ હુંડસંસ્થાનયુક્ત કર્યું છે. તાત્પર્ય એ છે કે નારક જીવોના ભવધારણીય શરીરે જેવી રીતે હેંડસંસ્થાનવાળાં હોય છે એવી જ રીતે તેમનાં ઉત્તરવૈકિય શરીરે પણ હુંડસંસ્થાનવાળાં હોય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧
