________________
७७८
भगवतीसूत्र चतुष्कसंयोगे षोडश भङ्गा भवन्ति, तथाहि-क्रोधादिषु एकत्वेनैकः१, लोभस्य बहुत्वेन द्वितीयः, एवमेतौ मायैकत्वेन, तथाऽन्यौ मायाबहुत्वेन, एवमेते चत्वारो मानकत्वेनातथाऽन्ये चत्वार मानबहुत्वेन, एवमेतेऽष्टो क्रोधैकत्वेन४। एवमन्येऽष्टौ क्रोधबहुत्वेनेति षोडश भवन्ति । भङ्गप्रकारश्चैवम् । क्रोधोपयुक्तश्च मानोपयुक्तश्च मायोपयुक्तश्च लोभोपयुक्तश्च १, क्रोधोपयुक्तश्व मानोपयुक्तश्च मायोपयुक्तश्व मायोपयुक्त, लोभोपयुक्त यह बत्तीसवां त्रिकसंयोगी भंग है। इसमें तीनों को बहुवचनान्त किया गया है।
चतुष्क संयोग में सोलह भंग होते हैं-वे इस प्रकार से हैं-क्रोध, मान, माया, और लोभ इन चारों में एकवचन करने से प्रथम भंग बनता है ।लोभ को बहुवचनान्त करने से दूसरा भंग बनता है। इन दोनों भंगो में माया को बहुवचनान्त करने से ३ रे ४ थे भंग बन जाते हैं। पहिले दो भंग माया को एक वचन में रखने से हुए हैं। इस प्रकार ये चार भंग होते हैं। तथा दूसरे चार भंग मान को बहुवचनान्त रखने से होते हैं । इन आठों भंगो में क्रोध को बहुवचनान्त करने से ८ भंग और हो जाते हैं । पहिले के आठ भंगो में क्रोध को एक वचनान्त रखा गया है । इस प्रकार से ये सोलह भंग बनते हैं। भंगों का प्रकार इस तरह से है-१ क्रोधोपयुक्त, मानोपयुक्त, लोभोपयुक्त ये चतुष्क संयोगी प्रथम भंग है। इसमें चारों ही एक वचनान्त रखे गये हैं। (२)क्रोधोपयुक्त, मानोपयुक्त मायोपयुक्त, लोभोपयुक्त यह चतुष्क संयोगी
જીવ લેપયુક્ત હોય છે. (૩૨) ઘણા નારક માના પયુકત, માપયુકત અને લેપયુકત હોય છે.
હવે ચતુષ્ક સંગ દ્વારા ૧૬ ભાંગા આ પ્રમાણે બને છે.
ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચારેને એક વચનમાં રાખીને પહેલે ભાંગે બને છે. લેભને બહુવચનમાં રાખીને બીજો ભાગ બને છે. હવે માયાને બહુવચનમાં મૂકીને ત્રીજો તથા ચે ભાગે બનશે. પહેલા બે ભાંગી માયાને એક વચનમાં રાખીને બનેલા છે. અને ત્રીજો ચે ભાંગે માયાને બહુવચનમાં રાખીને બને છે. આ રીતે ચાર ભાંગા થાય છે. ઉપરના ચારે ભાંગામાં માનને બહુવચનમાં રાખીને બીજા ચાર ભાંગા બને છે. આ રીતે જે આઠ ભાંગા બને છે તે આઠે માં ક્રોધને બહુવચનમાં રાખીને બીજા આઠ ભાંગા બને છે. પહેલા આઠ ભાંગામાં ક્રોધને એક વચનમાં રાખે છે. આ રીતે કુલ ૧૬ ભાંગા ચારના સંગથી બને છે. હવે તે સેળ ભાંગી વિગતથી આપવામાં આવે છે – (૧) કઈ એક નારક જીવ કેપયુકત, માનોપયુકત, માપયુકત અને લેપિયુકત હોય છે. (૨) કોઈ એક નારક જીવ કોપયુકત, માને પયુક્ત, મા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
