________________
heart श. १ उ. ५ सू०२ (२४) दण्डकेषु स्थितिस्थाननिरूपणम् ७६१ तत्र द्विकसंयोगे बहुवचनान्तं क्रोधममुंचता षड् भङ्गाः कर्तव्याः, तथाहि क्रोधोपयुक्ता मानोपयुक्तश्च १, क्रोधोपयुक्ताश्च मानोपयुक्ताश्चर, क्रोधोपयुक्ताश्च मायोपयुक्तश्च ३, क्रोधोपयुक्ताश्च मायोपयुक्ताश्च ४, क्रोधोपयुक्ताश्च लोभोपयुक्तश्च५ क्रोधोपयुक्ताश्च लोभोपयुक्ताश्च ६ । एवं द्विक्संयोगे पडू भङ्गा भवन्ति । त्रिकसंयोगे द्वादश भङ्गा भवन्ति, तत्र क्रोधे नियमतो बहुवचनं मानमाययो रेकवचनमित्येकः १, मानकत्वे मायाबहुत्वे द्वितीयो भङ्गः २ माने च बहुवचनं मायायामेकत्वमिति
"
भंग करनेकी रीति इस प्रकारसे है बहुत से क्रोधापयुक्त, कोई एक मानोपयुक्त १ | यहां क्रोध को बहुवचन में रखा है-और मान को एक वचन में रखा है। क्रोधोपयुक्त मानोपयुक्त र इस भंगमें क्रोध और मान इन दोनों को बहुवचन में रखा गया है । क्रोधोपयुक्त मायोपयुक्त ३ इस भंग में क्रोध को बहुवचनान्त में और माया को एक वचनान्त रखा गया है । क्रोधोपयुक्त मायोपयुक्त४, दोनों बहुवचनान्त हैं। क्रोधोपयुक्त बहुचनान्त लोभोपयुक्त एकवचनान्त५, क्रोधोपयुक्त बहुचनान्त लोभोपयुक्त बहुवचनान्त, इस तरह कि संयोगमें छहभंग होते हैं । त्रिक संयोग में बारह भंग होते हैं - यहां पर भी क्रोधको बहुवचनान्त ही रखना चाहियेतथा - मान और मायाको एक वचनान्त। इसतरह यह बहुत से क्रोधोपयुक्त, कोई एक मानोपयुक्त, मायोपयुक्त । यह पहिला भंग बन जाता है ? मान के एकत्व में और माया के बहुत्वमें द्वितीय भंग बन जाता हैजैसे - बहुत से क्रोधोपयुक्त, कोई एक मानोपयुक्त, बहुत से मायोपयुक्त २ । मान में बहुवचन करने पर और, माया में एक वचन करनेपर तीसरा ક્રોધાપયુક્ત માનાપયુક્ત-આ દ્વિક સયાગમાં છએ ભાંગામાં ક્રોધને બહુવચનથી યુક્ત રાખીને છ ભાંગા કરવામાં આવ્યા છે. તે છ ભાંગા આ રીતે કરવા−(૧) ક્રોધવાળા ધણા અને માનવાળા કાઇક જ, (ર) ક્રોધવાળા ઘણા અને માનવાળા પણ ઘણા, (૩) ક્રોધવાળા ઘણા અને માનવાળા કોઇ એક જ, (૪) ક્રોધવાળા ઘણા અને માયાવાળા પણ ઘણા, (૫) ક્રોધવાળા ઘણા અને લેાભવાળા કાઈ એક જ (૬) ક્રોધવાળા ઘણા અને લાભવાળા પણ ઘણા. આ રીતે દ્વિક સૉંચાગ વડે ઉપરાક્ત છ ભાંગા થાય છે.
હવે ત્રિક સંચાગ વડે ખાર ભાંગા બને છે. અહિં ક્રોધી નારક જીવા ઘણા હોવાથી ક્રોધ દરેક ભાંગામાં મહુવચનમાં રહે છે. હવેમાર ભાંગા નીચે મુજબ જાણવા–(૧) ક્રોધી ઘણા તથા માની અને માયાવી કોઇક જ, (૨) કોધી ઘણા માની કાઈક જ માયાવી ઘણા, (૩) ક્રોધી ઘણા માની પણુ ઘણા પણુ
भ०-९६
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
