________________
-
-
प्रमेयचन्द्रिका टीका [ मङ्गलाचरणम् ]
३१ पीतं क्षीराम्षुधे रमिवैतत् पठितं जगत् । सर्व तर्पयते नूनमानीचात्सजनावधि ॥२९॥ टीक्यते पुनरप्येषा, टीकिताऽपीतरैर्बुधैः ।
गरुडेन गते मार्गे, किं नान्यैर्गम्यते खगैः ॥३०॥ अन्वयार्थ--(पीतं ) पिये गये (क्षीराम्बुधेः नीरं इव) क्षीर सागरके जलकी तरह ( पठितं एतत् ) पठित यह भगवतीसूत्र (नूनं आनीचात् सज्जनावधि सर्व जगत् तर्पयते ) नियमसे नीच पुरुषसे लेकर सज्जन पुरुष तक समस्त जगत् को आत्मशांति प्रदान करना है।
विशेषार्थ-जिस प्रकार नीच पुरुष या सज्जन पुरुष किसी भी पुरुषके द्वारा पिया गया क्षीरसागरका जल उन्हें आत्मशान्ति-आनन्द प्रदान करता है, आनन्द प्रदान करने में वह भेदभाव नहीं रखता है-एकरूपमें अपना गुण प्रकट करता है, उसी प्रकारसे इस भगवतीसूत्रको जो भी कोई पढे, पढावे, सुने, सुनावे, अथवा चिन्तवन करे-चाहे वह जात्यादिसे नीच जन क्यों न हो तो भी उसको शांति-आत्मानन्द-ही देता है। ऊंचनीचके भेदको यह नहीं देखता है । यह तो अपने प्रत्येक सेवनकर्ताको एकरूपसे ही सतत आनन्दकी धारा बहानेमें थोडीसी भी कसर नहीं रखता है ॥२९॥
मन्क्या --(पीतं) पीपा (क्षीराम्बुनिधेः नीर इव) क्षी२ ॥१२॥ पानी सभान (पटितं एतत् ) पठित २सूत्र (नूनं आनीचाद् सज्जनोवधि सर्व जगत् तर्पयते ) नीय पुरुषथी भia Haran पुरुष सुधी समस्त ने આત્મશાંતિ પ્રદાન કરે છે.
વિશેષાર્થ–જેમ ક્ષીરસાગરનું જળપાન કરતાં નીચ અથવા સજજન પુરુષને આનંદપ્રદાન જરા પણ ભેદભાવ રાખ્યા વિના એકજ રૂપે કરે છે–એકજ રીતે અને કેટીના જીવાત્માને શાંતિ બક્ષે છે, એવી જ રીતે ભગવતીસૂત્રને કેઈપણ કેટિને માનવી-નીચ અગર તે સજજન ભણે ભણાવે–સાંભળે સંભળાવે અથવા ચિતવન કરે, તેને પણ પરમશાંતિ અને અનંત આનંદ આપે છે.--આનંદ પણ એકજ રૂપે બને કેટીવાળા મેળવે છે. નીચ અને સજજનને ભેદ અહીં નથી डोतो, मान प्रधाननी धासतत भने अलित पड़ती २९ छ. ॥ २८ ॥
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
