________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका
[ मङ्गलाचरणम् ]
या प्रत्यक्षरात्न्यस्य, भविनामिष्टपूर्तये । अचिन्त्यमहिमावल्या, चित्रचिन्तामणीयते ॥ १९ ॥
२१
तलवर्तिनः) भगवान के हृदयतलमें रहे हुए (ज्ञानमहासिन्धोः) क्षानरूप महासमुद्रकी (उच्छलितः भङ्गः) उछली हुई एक तरङ्ग है जो कि (गणिश्रुतित भाति) गणधरोंके कानरूप तीर पर आकर शोभा देती है ।
विशेषार्थ - यहां यह प्रकट किया गया है कि जिस प्रकार महासमुद्र के तलसे उछली हुई तरंग उसके तट पर आकर ठहर जाती है, उसी प्रकार से भगवान के अन्तःकरणसे द्वादशाङ्ग ज्ञानरूप महासमुद्रकी उछली हुई स्याद्वादवाणीरूप तरङ्ग गणधरों के कर्णप्रदेशमें आ कर ठहरी है । तात्पर्य कहनेका यह है कि द्वादशाङ्गरूप ज्ञानसमुद्रके आद्य कर्त्ता तीर्थकर प्रभु ही होते हैं, और बादमें तीर्थङ्कर की वाणीको हृदयंगम करके शास्त्रकर्ता गणधर होते हैं । अतः इस भगवतीसूत्रमें सुधर्मा स्वामीने जो विषय प्रतिपादित किया है वह उनका अपना निजका विषय नहीं है, किन्तु तीर्थङ्करद्वारा प्रकाशित विषय ही इसमें निबद्ध किया है। इसलिये यह स्वतः प्रमाणभूत होनेके कारण विना किसी संदेह आदिके ग्राह्य है, क्यों कि वीतराग, सर्वज्ञ, हितोपदेशी तीर्थंकर प्रभुके वचनों में निर्दोषता होनेके कारण किसी भी प्रकार से विसंवादकना नहीं आती है ॥ १८ ॥
भगवानना हृदयभां वसेदा ( ज्ञानमहासिन्धोः) ज्ञान३५ भडासमुद्रनी ( उच्छलितः भङ्गः ) उछजी रहेली मेड दडुरी छे ? (गणिश्रुतितटे भाति ) गणुधरोना अन३यी તીરે આવીને શેાભી ઉઠી છે.
વિશેષા——જેવી રીતે મહાસમુદ્રના ઊંડાણમાંથી ઉછળી આવેલી લહર સમુદ્રના કિનારે આવી અટકી જાય છે. તેવીજ રીતે ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામીના હૃદયારવિંદમાંથી ખારઅંગના જ્ઞાનરૂપ મહાસાગરમાંથી ઉછળી આવેલી સ્યાદ્વાદરૂપ લહર ગણધરાના કણ પ્રદેશમાં આવીને થલી રહી છે. કહેવાને આશય એ છે કે દ્વાદશાંગરૂપ જ્ઞાનસમુદ્રના આદ્ય વિધાતા શ્રી મહાવીર ભગવાન તેજ છે અને તેમની વાણી સાંભળીને શાસ્રરૂપે જન્માવનાર ગણધરો હાય છે. તેથીજ ભગવતીસૂત્રમાં સુધર્માં સ્વામીએ જે જે વિષયા સમજાવ્યા છે તે તેમના પોતાના નથી; પરંતુ તિર્થંકર ભગવાન દ્વારા કહેવાએલા વિષયાનુંનિરૂપણ છે. એટલા માટે જ આ સ્વતઃ પ્રમાણભૂત હાવાથી નિઃસ ંદેહ સ્વીકારી શકાય છે. કેમકે વીતરાગ, સર્વજ્ઞ અને હિતાપદેશક પ્રભુ મહાવીરનાં વચનામાં નિર્દોષપણું હાવાથી કોઈ પણ પ્રકારના વિસંવાદ ન હોય. ॥ ૧૮ ॥
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
