________________
भावतीसूत्रे वेदयति, अनुदितस्य कर्मणो वेदनाया असंभवात् । अपि च कर्मबन्धनानन्तरमेव कर्म नोदेति अतो यत्कर्मावश्यमेव वेदयितुं योग्यं तदप्येकं कर्म वेदयति, एकं न वेदयतीति व्यवहियते । अथ च कृतं कर्मवेदनमन्तरेण न शाम्यति, तदुक्तम्-" कडाण कम्माण ण मोक्ख अत्थि" कृतानां कर्मणां मोक्षो नास्ति, यत्कर्मकृतं तस्य भोगमन्तरेण विनाशो न भवति । अन्यत्राप्युक्तम्
" नाभुक्तं क्षीयते कर्म, कल्पकोटिशतैरपि ।
अवश्यमेव भोक्तव्यं, कृतं कर्म शुभाशुभम् ॥ १॥” इति । न वा तत्कर्मकर्तारं परित्यज्य कदाचिदप्यन्यत्र गच्छति । तथोक्तम्होता है यह अपने आवाधाकाल के बाद उदय में आता है। उसी कर्म का वेदन जीव करता है। दूसरे का नहीं ऐसा व्यवहार होता है। इसी लिये ऐसा कहा है कि किसी एक कर्म को जीव वेदन करता है और किसी एक का वेदन नहीं करता है । जो कृतकर्म है वह बिना वेदन के शांत नहीं होता-अर्थात् छूटता नहीं है । सो ही कहा है " कडाण कम्माण ण मोक्ख अत्थि" कृतकों का मोक्ष नहीं होता है । अर्थात् जो कर्म किया है उसका भोगे बिना नाश नहीं होता है। दूसरी जगह भी यही बात कही है
" नाभुक्तं क्षीयते कर्म, कल्पकोटि शतैरपि । अवश्यमेव भोक्तव्यं, कृतं कर्मशुभाशुभम् ॥” १ ॥ बिना फल भोगे कर्म नष्ट नहीं होते चाहे सैंकड़ों करोड़ कल्प काल भी व्यतीत हो जावें । कृत जो शुभ और अशुभ कर्म हैं वे जीव को આવે છે. અને એજ કર્મનું જીવ વેદન કરે છે, અન્યનું નહીં એમ કહેવાય છે. તે કારણે એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે કઈ એક કર્મનું જીવ વેદન કરે છે અને કોઈ એક કર્મનું વેદન કરતું નથી. કરેલાં કર્મો વેદન કર્યા વિના शांत पता नथी. सटसे छूटता नथी. “कडाण कम्माण ण मोक्ख अत्थि" એ વાત જ આ સૂત્રમાં કહી છે-“કૃતકર્મોને મોક્ષ થતું નથી. એટલે કે જે કર્મો બાંધવામાં આવ્યાં છે તેને ઉપભોગ કર્યા વિના તે કમેનો નાશ થતું નથી. બીજે સ્થાને પણ એજ વાત કહી છે– 2
___" ना भुक्तं क्षीयते कर्म, कल्पकोटिशतैरपि ।
अवश्यमेव भोक्तव्यं, कृतं कर्मशुभाशुभम् ॥१॥ સેંકડે કરેડ કલ્પકાળ વ્યતીત થવા છતાં પણ ફલ ભેગવ્યા વિના કર્મને નાશ થતું નથી. જીવે કરેલાં શુભ અને અશુભકર્મો (એટલે કે તે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧
