________________
५८४
समवायाङ्गसूत्रे नविनयेन वर्णसंज्वलनाविनयेन च पञ्चदश पञ्चदशभेदाः । भक्तिः बाह्या प्रीतिः, बहुमानम् आन्तरः प्रीतियोगः, वर्णसंज्वलना-तीर्थकरादीनां गुणोत्कीर्तनम् । एवमनाशातनादि पदचतुष्टयेन तीर्थकरादि षोडशकस्य षष्टिभेदाः ६० । सूत्रेअनत्याशातनायाः पञ्चचत्वारिंशभेदाः प्रतिपादिताः, अत्र तु यद् 'भक्तया बहुमानेन' इति पदद्वयं पृथक्कृत्वा पदचतुष्टत्वेन व्याख्याय षष्टिभेदाः कृतास्तद्-- एकनवतिसंख्यापूराणार्थमित्यवसेयम् । तथा-लोकोपचारविनयः सप्तविधः, तथा चोक्तम्___ “से किं तं लोगोवयारविणए ? लोगोवयारविणए सत्तविहे पण्णत्ते, तं जहाअन्भासवत्तियं१, परच्छंदाणुवत्तिय२, काज हे३, कयपडिकिइया४ अत्तगवेस. णया५, देसकालण्णुया६, सव्वत्थेसु अपडिलोमया । से तं लोगोवयारविणए" (औप. ठा. ठा. ७ उ. ३) भ. श. २५ उ. ७) 'अब्भासवत्तियं' अभ्यासबाह्य पीति का नाम भक्ति है। तथा आन्तरिक प्रीति का नाम बहुमान है। तीर्थकर आदिकों के गुणों का उत्कीर्तन करना इसका नाम वर्णसंज्वलना है। इस तरह सूत्र प्रतिपादित पद्धति के अनुसार अनत्याशातना विनय के भेद ये४५पैंतालीस हो जाते हैं। परन्तु इस प्रकार से दर्शन विनय के भेद ७०सत्तर नहीं बनते हैं,५५पचपन ही बनते हैं। अतः ७० सत्तर भेद बनाने के लिये तीर्थकर आदि १५ पंदरह पदों के अनत्याशातना, भक्ति, बहुमान और वर्णसंज्वलना इन चार पदों का गुणा करने से ६०साठ भेद हो जाते हैं। लोकोपचार विनय के ७सात भेद ये हैं-१अभ्यासवतित्व,२परछंदानुवर्तित्व, ३कार्यहेतु, ४कृतप्रतिकृतिता, ५आर्तगवेषता, ६देशकालज्ञता और सर्वार्थ-अप्रतिलोभता। श्रुत आदि के पढने के निमित्त અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન ધારીઓને અનુકૂળ પ્રવૃત્તિ કરવી તે
અભિજ્ઞાની આદિકની અનન્યાશાતના” છે. બાહ્ય પ્રીતિને ભકિત કહે છે. અને આન્તરિક પ્રીતિને બહુમાન કહે છે. તીર્થકર આદિકના ગુણની રતુતિ કરવી તેનું નામ વણ સંજવલન છે. આ રીતે સૂત્ર પ્રતિપાદિત પદ્ધતિ પ્રમાણે અનન્યાશાતના વિનયના ૪૫ પિસ્તાળીસ ભેદ સ્પષ્ટ થાય છે. પણ આ પ્રમાણે ગણવાથી દર્શનવિનયના ૭૦ સિર ભેદ થતાં નથી પણ ૫૫ (પંચાવન) ભેદ જ થાય છે તેથી ૭૦ સીત્તેર ભેદ પૂરા કરવાને માટે તીર્થંકર આદિ પંદર પદને અનન્યાશાતના, ભકિત, બહુમાન, અને વર્ણસંજવલના, એ ચાર પદે વડે ગુણવાથી ૬૦ ભેદ ભેદ પડી જાય છે. લોકોપચાર વિનયના આ પ્રમાણે સાત ભેદ છે-(૧) અભ્યા. सपतित्प, (२)५२७४ानुवतित्व,(3)ीय हेतु, (४) कृतप्रतिकृतिता, (५) मात्तगवेषता. (૬) દેશકાલજ્ઞતા અને (૭) સર્વાર્થ –અપ્રતિભતા. શ્રુત આદિના અભ્યાસને માટે
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
