________________
भाववोधिनी टीका. द्विचत्वारिंशत्तमे समवाये श्रमण भगवदादि श्रामण्यपर्याय निरूपणम् ४१५
बुद्धी मुक्तः परिनिर्वातः सर्वदुःख महीणः = शारीरिक मानसिक दुःखरहितो जातः । भगवतश्छद्मस्थपर्यायः साधेपणमासाधिकद्वादशवर्षाणि, केवलपर्यायस्तु देशीनत्रिंशद्वर्षाणीति साधिकानि द्विचत्वारिंशद् वर्षाणि भवन्ति । 'जंबूद्दीवस्स णं' जम्बूद्वीपस्य खलु द्वीपस्य 'पुरथिमिल्लाओ चरमंताओ' पौरस्त्यात् चरमान्तात् जगत्या आरभ्येत्यर्थः, 'गोधूमस्स णं आवासपव्वयस्स' गोस्तूभस्य खलु आवासपर्वतस्य यः पच्छिमले चरमंते' पाश्चात्यः चरमान्तोऽस्ति, एष खलु द्वाचत्वारिंशद् योजनासहस्राणि 'अवाहाओ' आवाधातो= व्यवधानतः अन्तरे= दरे प्रज्ञप्तः । एवं 'चउद्दिसिंपि' चतुर्दिक्ष्वपि 'दोभासे' दकभासः, 'संखो' शंखः, 'दयसीमे' दव सीमाचापि । एतेऽपि पर्वताः द्वाचत्वारिंशद् द्वाचत्वारिंशद्
करते हैं- 'समणे भगवं महावीरे' इत्यादि ।
टीकार्थ- श्रमण भगवान् महावीर कुछ अधिक ४२ बयालीस वर्ष तक श्रामण्यपर्याय का पालन कर सिद्ध यावत् बुद्ध, मुक्त, परिनिर्वात और शारीरिक एवं मानसिक दुःखों से रहित बन गये । भगवान् की छद्मस्थपर्याय साढे छ मास ६ || अधिक १२वारह वर्षतक रही। केवलीपर्याय कुछ कम ३० तीस वर्ष तक रही । इस तरह कुछ अधिक ४२ बयालीस वर्षतक श्रमणपर्याय का पालन घटित हो जाता है । जंबूद्वीप की अन्तिम जगती से लेकर गोस्तुभ नामक आवास पर्वत का जो आखिरी का अंत भाग है वह व्यवधान की अपेक्षा से ४२ बयालीस हजार योजन दूर कहा गया है । इसी तरह चरों दिशाओं में भी दकभास, शंख, दकसीमा ये ३ तीन पर्वत ४२ - ४२ बयालीस बयालीस हजार योजन की दूरी पर 'समणे भगवं महावीरे' इत्यादि ।
ટીકા શ્રમણ ભગવાન મહાવીર ૪ર ખેતાલુસ વર્ષથી ઘેાડા વધારે સમય સુધી શ્રમણપર્યાય પાળીને સિદ્ધ થયાં, યુદ્ધ થયાં, પરિનિવૃત થવાં, સંસારથી મુકત થયાં અને શારીરિક અને માનસિક દુઃખાથી રહિત થયાં. ભગવાનની છદ્મસ્થાવસ્થા ૧૨ ખાર વર્ષ અને ।। સાડાછ માસ સુધી રહી હતી. કેલિપર્યાય ૩૦ ત્રીસ વર્ષોંથી ઘેાડા એ સમય રહી. આ રીતે ખેતાલીશ (૪૨)વર્ષથી થોડા વધુ સમય સુધીની શ્રમણપર્યાયનું પાલન કર્યાનું ઘટાવી શકાય છે. મૂઠ્ઠીપની અન્તિમ જગતી–કાટથી લઈને ગેાતૃભ નામના આવાસ પતને જે છેવટના અંતભાગ છે તે વ્યવધાનની અપેક્ષાએ ખેતાલીશ (૪૨) હજાર ચેાજન દૂર કહેલ છે એ જ પ્રમાણે ચારે દિશાઓમાં પણ દકલાસ, શંખ, દૃકસીમા, એ ત્રણ પંતે પણ ૪૨-૪૨ (ખેતાલીશ, એ તાલીશ) હજાર ાજન દૂર છે. ધાતકીખડને ઘેરીને આવેલા કાલાદ
ू
-
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
