________________
४१२
समवायाङ्गसूत्रे
उच्चत्वेन प्रज्ञप्ता । शान्तिरर्हन चत्वारिंशद् धषि उर्ध्वमुच्चत्वेन ‘होत्था'
आसीत् । भूतानन्दस्य खलु नागकुमारस्य नागराजस्य चत्वारिंशद भवनावा. सशतसहस्राणि भवनावासलक्षाणि प्रज्ञप्तानि । क्षुद्रिकायाः खलु विमानप्रविभत्यास्तृतीये वर्गे चत्वारिंशत् उद्देशनकालाः प्रज्ञप्ताः। 'फग्गुणपुण्णिमासिणीए' फाल्गुनपौर्णमास्यां खलु सूर्यः चत्वारिंशदलिकां पौरुषीच्छायां 'निव्वदृइत्ता' निवर्त्य खलु चारं चरतिभ्रमणं करोति । एवं 'कत्तियाए वि पुण्णिमाए' कार्तिक्यामपि पौर्णमास्यां विज्ञेयम्। महाशुक्रे कल्पे चत्वारिंशद विमानावाससहस्राणि प्रज्ञप्तानि ।। स. ७९ ॥ एकचत्वारिंशत्तमं समवायमाह--'नमिस्स णं' इत्यादि ।
मूलम्--नमिस्स णं अरहओ एगचत्तालीसं अजियासाहस्सीओ होत्था। चउसी पुढवीसु एकचत्तालीसं निरयावाससयसहस्साई पण्णत्ताई, तं जहा-रयणप्पभाए, पंकप्पभाए, तमाए, तमतमाए महल्लियाए णं विमाणपविभत्तीए पढमे वग्गे एकचत्तालीसं उद्देसणकाला पण्णत्ता ॥ सू० ८०॥
टीका--'नमिस्स' इत्यादि-नमेः खलु अर्हत एकचत्वारिंशत् आर्यिका साहस्थ्यः 'होत्था' आसन्। चतसृषु पृथिवीषु एकचत्वारिंशनिरयावासशतमहथीं। सुमेरु पर्वत की चूलिका ऊँचाई की अपेक्षा४०चालीस योजन ऊँची कही गई है। शांतिनाथ भगवान ऊँचाई में ४० चालीस धनुष थे, नागराज भूतानंद नागकुमार के भवनावास ४० चालीस लाख कहे गये हैं। क्षुद्रिकाविमान प्रविभक्ति के तृतीयवर्ग में चालीस ४० उद्देशनकाल कहे गये हैं । फाल्गुनमास की पूर्णिमा के दिन सूर्य ४० चालीस अंगुलप्रमाण पौरुषीच्छायाकरके भ्रमण करता है। इसी तरह से कार्तिक प्रर्णिमा के दिन भी जानना चाहिये। महाशुक्रकल्प में चालीस ४० हजार विमानावास कहे हुए हैं ॥सू. ७९॥ પર્વતની ચૂલિકાની ઊંચાઈ ચાલીશ (૪૦) જનની કહી છે. શાન્તિનાથ ભગવાન ૪૦ ચાલીસ ધનુષ પ્રમાણ ઊંચા હતા. નાગરાજ ભૂતાનંદ નાગકુમારના ચાલીશ લાખ ભવનાવાસ કહ્યા છે. શ્રુદ્રિકાવિમાન પ્રવિભકિતના ત્રીસ વર્ગમાં ૪ (ચાલીશ) ઉદ્દેશનકાલ બતાવ્યા છે. ફાગણ માસની પૂર્ણિમાને દિવસે સૂર્ય ૪૦ ચાલીસ અંગુલપ્રમાણ પૌરુષી છાયા કરતે ભ્રમણ કરે છે. કાર્તિક પૂર્ણિમાને દિવસે પણ એ જ પ્રમાણે બને છે. મહાશુકકલ્પમાં ચાલીશ (૪૦) હજાર વિમાનાવાસ છે. સૂ ૭૯
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
