Page Text
________________
भावबोधिनी टीका. आयुर्बन्धस्वरूपनिरूपणम्
१०२९ शरीरं, तत्कारणं कर्माऽप्यवगाहना तद्रूप नामकर्म--अवगाहनानाम, तेन सह निधत्तमायुस्वगाहनानामनिधत्तायुः । 'नेरइयाणं भंते ! कइविहे आउगबंधे पण्णत्ते ?' नैरयिकाणां भदन्त ! कतिविध आयुबन्धः पज्ञप्तः ? 'गोयमा ! छविहे पणत्ते' हे गौतम ! पविधः प्रज्ञप्तः, 'तं जहा' तद्यथा-'जाइनामति हत्ताउए' जातिनामनिधत्तायुः, 'गइनामनिहत्ताउए' गतिनामनिधत्तायुः, 'ठिइनामनिहत्ताउए' स्थितिनामनिधत्तायुः, 'पएसनामनिहत्ताउए' प्रदेशनामनिधत्तायुः, 'अणुभागनामनिहत्ताउए' अनुभागनामनिधत्तायुः, 'ओगाहणानामनिहत्ताउए' अवगाहनानामनिधत्तायुः । 'एवं जाव वे माणियाणं एवं यावद वैमानिकानाम्-वैमानिकान्तानां देवानामप्येवमेवाऽऽयुबन्धो विज्ञेयः । आयुष्यबन्धवतामेव नारकादिगतावुपपात इति नारकादिगतिविरहकालनिरूपणाय प्राह-'निरयगईणं भंते ! केवइयं कालं विरहियाउववाएण पण्णता ?' निरयगतिः खलु भदन्त ! कियन्तं कालं विरहिता उपपातेन प्रज्ञप्ता ? निरयगतौ कियत्कालावधि उपपातविरहोऽस्तीति गौतमस्य प्रश्नः ? भगवानुत्तरयति-'गोयमा ! जहन्नेणं एक समयं उक्कोसेणं वारसमुहत्ते' आदि पांच प्रकार का शरीर है वह अबगाहना है। इस अवगाहना का कारण नामकर्म है। अतः यह कारण भी अवगाहना रूप ही है। इस अवगाहनारूप के साथ जो निधत्त आयु है वह अवगाहनानामनिधत्तायु है६) हे भदंत ! इन छह प्रकार के आयुबंध में से नारकियों के कितने पकार का प्रायुबंध कहा गया है ? हे ! छह प्रकार का कहा गया है जैसे-जातिनामनिधत्तायु, गतिनामनिधत्तायु प्रदेशनामनिधत्तायु, अनुभागनामनिधत्तायु और-अवगाहना नामनिधत्तायु। इसी तरह से वैमानिक देवों में भी आयबंध जानना चाहिये। जिनका आयुर्वध नारक का हो गया है व ही जीव नरक में उत्पन्न होते हैं इसलिये नारकी आदि का विरह काल कहते हैं-हे भदंत ! नरकगति में कितने समयतक उपपात-नारकियों की उत्पत्तिका विरह रहता है। हे गौतम ! नरकगति में कम से कम एक समयतक और अधिक से છે. તે અવગાહનાનું કારણ નામકર્મ છે. તેથી તે કારણ પણ અવગાહનારૂપજ છે આ અવ. ગાહનારૂપ નામકર્મની સાથે જે નિધત્તઓયુ છે તેને “અવગાહનાનામવિત્તાયુ” કહે છે.
પ્રશ્ન–હે ભદંત ! એ છ પ્રકારના આયુબે માથી નારકીઓને કેટલી આયુબ ધ કહ્યા છે? ઉત્તર-હે ગૌતમ! છ પ્રકારના કહ્યા છે–જાતિનામ નિત્તાયુ, સ્થિતિનામ નિધત્તાયુ ગતિનામનિધત્તાયુ, પ્રદેશનામનિધત્તાયુ, અનુભાગનામનિધત્તાયુ અને અવગાહના નામ નિધત્તાયુ વિમાનિકદેવોમાં પણ આયુબ ધ એ જ પ્રમાણે સમ જ. જેમનો નારકને આયુબંધ થઈ ગયેલ છે તે જીવે જ નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેથી નારકી આદિન વિરહકાળ કહે છે. હે ભદંત ! નરકગતિમાં કેટલા સમય સુધી ઉ૫પાત–નારકીઓની ઉત્પત્તિ – વિરહ રહે છે? હે ગૌતમ ! નારકગતિમાં ઓછામાં ઓછા એક સમય સુધી અને વધારેમાં વધારે બાર મુહુર્ત સુધીનો
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
| SR No. | 006314 |
| Book Title | Agam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1962 |
| Total Pages | 1219 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_samvayang |
| File Size | 68 MB |