________________
६५०
स्थानाङ्गसूत्रे इति पदत्रयमुपलभ्यते । तत्र-दीपाङ्गाः-प्रदीपकारणभूता वृक्षाः ४ ज्योतिरङ्गाःज्योतिःचादराग्निः, सुषमसुषमायां तदभावात् ज्योतिरत्र बादराग्निसदृशं किमपि सौम्यप्रकाशकं वस्तु, तदङ्गभूता वृक्षाः ५ चित्राङ्गा:-चित्रशब्दोऽत्रानेकविधमाल्यपरो विवक्षितः। ततश्च-चित्राणि अनेकप्रकाराणि माल्यानि, तदङ्गभूता वृक्षा इत्यर्थः । विविधमाल्यदायका वृक्षा इति भावः ॥६॥ चित्ररसा:-चित्रा मधुरादयोऽनेकविधा रसाश्चित्ररसाः, तत्कारणभूता वृक्षा अपि । मधुराधनेकविध भोजनदायका वृक्षा इत्यर्थः ॥७॥ उक्तं चात्र--- ___ "दीवसिहाजोइसनामया य एए करिति उज्जोयं ।
चित्तंगेमु य मल्लं, चित्तरसा भोयणट्ठाए ॥१॥" छाया-दीपशिखा ज्योति नामकाश्च एते कुर्वन्ति उद्द्योतम् ।
चित्राङ्गेषु च माल्यं, चित्ररसा भोजनार्थाय ॥१॥ इति । वृक्ष प्रदीपके कारण भूत होते हैं वे दीपाङ्ग है. अर्थात् दीप के समान प्रकाश करते हैं वह दीपाङ्ग हैं। बादराग्नि जैसी सौम्य प्रकाशयाली वस्तु के जो कारणभूत होते हैं वे ज्योतिराग कल्पवृक्ष है. चित्र शब्द यहां अनेक प्रकार के माल्योंका वाचकरूप से विवक्षित हुआ है. अतः अनेक प्रकार की मालाओंके कारणभूत जो वृक्ष हैं वे चित्राङ्ग जाति के कल्पवृक्ष हैं । मधुर आदि अनेक प्रकारके मनोज्ञ रसोंको देनेवाले जो वृक्ष होते हैं ऐसे चे वृक्ष चित्ररस वृक्ष हैं-ये वृक्ष मधुर आदि अनेक प्रकार के भोजन प्रदाता होते हैं. कहा भी है
"दीवसिहाजोइसनामया य' इत्यादि ।
() દીપાંગવૃક્ષો-જે વૃક્ષ દીપકની જેમ પ્રકાશ આપે છે, તે વૃક્ષોને દિપાંગવૃણે કહે છે.
(૫) જ્યોતિરાંગવો–બાદરામિ જેવાં સૌમ્ય પ્રકાશવાળી અગ્નિ આપવામાં કારણભૂત બનતાં કલ્પવૃક્ષને તિરાંગવૃક્ષો કહે છે,
(६) मित्रांशवृक्षो-'यित्र' मा ५६ मडी मने प्रारनी भावामानुपाय છે. જે વૃક્ષો અનેક પ્રકારની માલાઓ બનાવવામાં ઉપયેગી થઈ પડે છે, તે વૃક્ષોને ચિત્રાંગવૃક્ષો કહે છે.
(૭) ચિત્રરસ-મધુર આદિ અનેક પ્રકારના રસવાળી વસ્તુઓના કારણભૂત જે કલ્પવૃક્ષો હોય છે, તેમને ચિત્રરસવૃક્ષે કહે છે, આ વૃક્ષો મધુર આદિ સ્વાદ વાળાં અનેક પ્રકારનાં ભજનનાં પ્રદાતા હોય છે. કહ્યું પણ છે કે –
"दीवसिहाजोइसनामया य" त्यादि.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
