________________
હર૮
स्थानाङ्गसूत्रे पार्थ-ज्ञानादीनां बहिर्देशतः सर्वतो वा तिष्ठति यः स पार्श्व स्थः, न पार्श्वस्थो. ऽपार्थ स्थः, तस्य भावस्तत्ता तया। ज्ञानदर्शनचारित्राचारित्रतया क्रियापात्रतये. त्यर्थः, शय्यातराभिहतनित्यपिण्डाद्यभोजितया वा । पार्श्व स्थलक्षणंचेदमुक्तम्" सो पासत्यो दुविहो, देसे सव्वे य होइ नायत्र्यो । सन्यम्मिनाणदंसण, चरणाणं जो य पासत्थो ॥१॥ देसम्मि उ पासत्थो, सेन्जायरभिहडनिययपिंडं च ।
नीयं च अग्गपिडं, मुंजइ जो सो उ नायव्वो ॥२॥ छाया-स पार्श्व स्थो द्विविधो देशे सर्वस्मिंश्च भवति ज्ञातव्यः ।
सर्वस्मिन् ज्ञानदर्शनचरणानां यः पार्श्वस्थः ॥ १ ॥ देशे तु पार्श्व स्थः शय्यातराभिहतनियतपिण्डं च ।
नित्यं चाग्रपिण्डं भुङ्क्ते यः स तु ज्ञातव्यः ।। २ ।। इति ॥७॥ कर्मका आचरण करता है, इसी तरहसे अमायिकतासे सरलतासेजीच भाविभद्रताके लिये शुभ प्रकृति रूप कर्मके आचरणमें सन्नद्ध रहता हैं, इसी तरह जीव पार्श्वस्थ नहीं होता है, ज्ञान दर्शन एवं चारित्र रूप आत्म परिणतिने रमण करता है, अथवा शय्यातर के पिण्डका अभोजी होता है, ऐसा वह जीव भी भावि भद्रताके लिये शुभ प्रवृत्ति रूप कर्मके आचरणमें सन्नद्ध रहता है, पावस्थका लक्षण इस प्रकारसे कह गया है-" सो पासत्थो दुविहो " इत्यादि ।
ज्ञान, दर्शन एवं चारित्रका जो ऊपरसेही पालन करता है, वह सर्व रूपसे पार्श्वस्थ है, सुश्रामण्यता-जिसका श्रामण्य-चारित्र पार्श्वस्थ
અમાયિકતા-સરલતા અથવા નિષ્કપટતા યુક્ત જીવને અમાયિકતાને કારણે પણ જીવ ભાવિભદ્રતાને ચગ્ય પ્રશસ્ત કર્મોમાં પ્રવૃત્ત થાય છે. આ રીતે અમાયિકતા પણ ભાવિકલ્યાણની પ્રાપ્તિ બને છે.
(૭) અપાર્થથતા–જે જીવ પાર્શ્વસ્થ હેતે નથી–એટલે કે જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રરૂપ આત્મપરિણતિમાં જે જીવ રમણ કરે છે તેને અપાશ્વસ્થ કહે છે. અથવા જે જીવ શય્યાતરના નિત્ય પિંડને અભેજ હોય છે એ જીવ પણ ભાવિ ભદ્રતાને ચગ્ય શુભ પ્રવૃત્તિરૂપ કર્મનું આચરણ કરવામાં પ્રવૃત્ત રહે છે. પાર્થ स्थसक्ष! मा प्रभार ४थु छ-" सो पासत्थो दुविहो" त्याहि---
જે જીવ ઉપર ઉપરથી જ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રનું પાલન કરે છે તેને પાર્શ્વસ્થ કહે છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
