________________
५६४
स्थानाङ्गसूत्रे 'सदृशद्विराशिघातः' इति वचनात् ॥ ७॥ तथा धना धनसंख्यानम् । यथाद्वयोर्घनोऽष्टौ ' समत्रिराशिइति' इति वचनात् ॥ ८॥ तथा-वर्गवर्ग:-संख्यानम् । यथा-वर्गस्य-द्वयोर्वर्गस्य चतुर्णा वर्ग: चतुर्गुणः षोडशेति ९। तथाकल्पः संख्यानम् । कल्पश्च क्रकचेन काष्ठस्य छेदः, तद्विषयं संख्यानमपि कल्प इत्युच्यते । इदं संख्यानं पाटीगणिते क्राकचव्यवहार इति नाम्ना प्रसिद्धमिति ॥१०॥ इदं च संख्यानविषये संक्षेपेण व्याख्यानं कृतम् । विशेष जिज्ञासोपशमस्तु गणितशास्त्रात्कर्तव्य इति ॥ स्म० ५२ ॥ है " सदृश द्विराशिघातः " ऐसा वर्गका लक्षण है ७ संख्यामें तीन बार गुणा करने पर जो राशि आती है वह घन है जैसे २ का धन ८ होताहै "सम त्रिराशि इति" ऐसाधनका लक्षणहै। वर्गके वर्गका नाम वर्गवर्ग है, जैसे दोका वर्ग ४ होताहै और ४ का वर्ग १६ होताहै इस तरह दोके वर्गका वर्ग १६ होता ९क्रकच करोतसे जो काष्ठका छेदनहै वहकल्पहै इस विषयमें जो संख्या है वह भी कल्प है यह गणित पाटी गणितमें क्राकच व्यवहार इस नामसे प्रसिद्ध है १०, यह संख्यातके विषयमें संक्षेपसे व्याख्या की गई है जो विशेष रूपसे अपनी जिज्ञासाकी शान्ति चाहते हों वे गणितशास्त्रका अवलोकन करें। सू० ५२ ॥
____“सशद्विराशिघातः” २॥ सूत्रपा द्वारा गनु ५२ ह्या भुश्मनु લક્ષણ પ્રકટ કરવામાં આવ્યું છે.
ઘનગણિતઃ કોઈ પણ સંખ્યાને ત્રણ વાર ગુણાકાર કરવાથી તેનો ઘન सावले. २नधन २४२४२ %3D ८ थाय छे “समत्रिराशिइति" म। સૂત્રપાઠ દ્વારા ઘનનું આ લક્ષણ પ્રકટ કર્યું છે.
વર્ગ વર્ગ-વર્ગના વર્ગનું નામ વર્ગ વર્ગ (ચતુર્થાત) છે. જેમ કે બેને વર્ગ ૪ અને ચારને વર્ગ ૧૬ થાય છે. તેથી બે વર્ગ વર્ગ ૧૬ થાય છે. ત્રણને વગવર્ગ ૮૧ થાય છે.
કલ્પગણિત-કરવતી વડે લાકડાને કાપવું તેનું નામ “કલ્પ છે તે ક૫વિષયક જે સંખ્યા છે તેનું નામ પણ કહે છે. આ ગણિત પાટીને (આ પ્રકારની ગણિત પાટીને) ગણિતમાં “કાચવ્યવહાર” કહે છે.
અહીં ગણિતના (ગણતરીના) દસ પ્રકારનું સંક્ષિપ્તમાં વિવરણ કરવામાં આવ્યું છે, આ વિષયની વધુ માહિતી મેળવવા માટે ગણિતશાસ્ત્રનું અવલે. કન કરવું જોઈએ. તે સૂ. પર છે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
