________________
५१४
स्थानाङ्गसूत्रे
टीका - दिडिवायस्स णं ' इत्यादि --
3
दृष्टिवादस्य - दृष्टो दर्शनानि, वदनं वादः, दृष्टीनां वादो दृष्टिवादस्तस्य, यद्वा' दृष्टिपातस्य ' इतिच्छाया दृष्टीनां सर्वनयदृष्टीनां पातो यस्मिन्नसौ दृष्टिपातस्तस्य, खलु दश नामधेयानि प्रज्ञप्तानि । तद्यथा - दृष्टिवाद इति वा । इति शब्दोऽत्र स्वरूपनिरूपणे । वा शब्दो विकल्पे । एवमग्रेऽपि बोध्यम् । दृष्टिवाद शब्दस्यार्थस्त्वभिहित एवेति १ । हेतुवादः - हिनोति - गमयति जिज्ञासाविषयी भूतमर्थ यः स हेतुः - अनुमानोत्पादकं लिङ्गम्, उपचारादनुमानमेव वा, तस्य वादो भूतबाद ३ तत्त्ववाद ४, सम्यग्वाद ५, धर्मवाद ६, भाषा विचय ७ पूर्वगत ८ अनुयोग गत ९, और सर्वप्राण, भूत, जीव, सत्त्व सुखावह १०
दृष्टि नाम दर्शनोंका है, और बाद नाम कहनेका है, इस तरह दृष्टियों का जो याद है वह दृष्टिवाद है अथवा - 'दिट्टिवायरस "की संस्कृत छाया " दृष्टिपातस्य " ऐसी भी हो सकती है इस पक्षमें ऐसा अर्थ होता है कि जिसमें समस्त नयरूप दृष्टियोंका पात (निर्णय) होता है यह दृष्टिपात है इसके दश नाम जो कहे गये हैं उनका तात्पर्यार्थ ऐसा है यहां दृष्टिवाद आदि नामोंके साथ जो " इति शब्द आया है तथा वा शब्द विकल्प में आया है, दृष्टिवाद शब्दका अर्थ तो कह ही दिया गया है, जो जिनाज्ञा के विषयभूत अर्थ जानता है, वह हेतु है, ऐसा वह हेतु अनुमानका उत्पादक लिङ्ग रूप होता है अथवा उपचार से अनुमान रूप ही होता है इस हेतुका जो कथन है वह हेतुवाद है२ भूतवाद वास्तविक जो (८) पूर्वंगत, (ङ) अनुयोगगत मने (१०) सर्व आशु, भूत, कप, सत्त्वसुभावह દનાનું નામ દૃષ્ટિ છે. અને મત પ્રકટ કરવા અથવા કહેવુ તેનું નામ વાદ છે. આ રીતે દૃષ્ટિઓના જે વાદ છે તેનુ નામ દૃષ્ટિવાદ છે. અથવા' दिट्टिवायरस આ પદ્મની સંસ્કૃત છાયા પણ થાય છે. આ સંસ્કૃત છાયાની અપેક્ષાએ તેના અથ આ પ્રમાણે થાય છે—જેમાં સમસ્ત નય રૂપ દૃષ્ટિઓના પાત થાય છે તેને દૃષ્ટિપાત કહે છે. હવે તેના દશ નામાનું સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે અહી' દૃષ્ટિવાદ આદિ નામેાની સાથે 'इति' तथा वा પદ આવ્યાં છે, તે વિકલ્પના અર્થમાં આવ્યાં છે, દૃષ્ટિવાદના અ` તે ઉપર સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યે છે.
66
,,
66
दृष्टिपातस्य
"
66
""
હેતુવાદ-જિજ્ઞાસાના વિષયભૂત જે અ`જનતા છે, તેનું નામ હેતુ છે. એવે તે હેતુ અનુમાનના ઉત્પાદક લિંગ (લક્ષણુ )રૂપ હાય છે. અથવા ઉપચારની અપેક્ષાએ અનુમાનરૂપ જ હોય છે. આ હેતુતું જે તેને હેતુવાદ કહે છે.
કથન કરે છે,
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
