________________
सुघाटीका स्था० १० सू० २० लवणसमुद्रगतगोतीर्थरहितक्षेत्रनिरूपणम् ४११ र्येण प्रज्ञप्ताः । मूले-मूलभागे चैते महापाताला दशयोजनसहस्राणि विष्कम्भेण प्रज्ञप्ताः । तथा-मूलविष्कम्भादुमयत एकैकप्रदेशद्धया, विस्तरं गच्छतां या एकप्रदेशिका श्रेणिस्तया, एते बहुमध्यदेशमागे दशदशकानि योजनसहस्राणि लक्षयोजनानि विष्कम्भेण प्रज्ञप्ताः । अथवा-एकप्रदेशिकायाः श्रेण्या बहुमध्यदेशमागे अत्यन्तमध्यभागे दशदशकानि योजनसहस्राणि लक्षयोजनानि विष्कम्भेणं प्रज्ञप्ताः । इत्थं मूले मध्ये च विष्कम्भतो महापातालप्रमाणममिघाय सम्प्रति उपरितनभागमादाय विष्कम्भतस्तत्प्रमाणमाह-' उपरि' इत्यादि । उपरि उपरितनभागे मुखमूले मुखप्रदेशे दश योजनसहस्राणि विष्कम्भेण प्रज्ञप्ताः । तेषां खलु महापातालकलशानां कूडयानि-भित्तयः सर्ववज्रमयाणि सर्वात्मना बज्रमयाणि सर्वत्र समानि-तुल्यानि, बाहल्येन स्थौल्येन दश योजनशतानि एक सहकहे गये हैं । मूल भागमें इनका विष्कम्भ दश हजार योजनका है, एवं बहु मध्यदेश भागमें इनका विष्कम्भ मूल भागकी अपेक्षा दोनों तरफ एक एक प्रदेशकी वृद्धि से वृद्धि होता है, वही श्रेणि वृद्धि है, अथवा-एक एक प्रदेशवाली श्रेणीके बहुमध्य देश भागमें बिलकुल मध्य भागमें-ये एक लाख योजनके विस्तारवाले कहे गये हैं। इस तरह मूलमें और मध्य में कहकर अब सूत्रकार उपरितन भागको लेकर विष्कम्भकी अपेक्षा उसका प्रमाण कहते हैं-" उवरि” इत्यादि-इन महापाताल कलशोका मुखके मूलमें मुख प्रदेशमें दश हजार योजनका विष्कम्भ कहा गया है, इन महापाताल कलशों की भित्तियां हैं-वे वज्रमय हैं, और सर्वत्र समान हैं, अर्थात् इनकी मोटाई અને ઈશ્વર છે. મૂલ ભાગમાં તેમને વિષ્ક (વિસ્તાર) દસ હજાર એજનને છે. બનને બાજુના મૂળભાગથી એક એક પ્રદેશની વૃદ્ધિ થતાં થતાં તે પાતાળ કળશના બરાબર મધ્યભાગને વિસ્તાર એક એક લાખ એજનને થઈ જાય છે. એક એક પ્રદેશની જે વૃદ્ધિ છે તેનું નામ શ્રેણિવૃદ્ધિ છે અથવા-એક પ્રદેશ વાળ શ્રેણીના બહુમધ્યદેશભાગમાં–તદ્દન મધ્યભાગમાં–તે કળશેને વિરતાર એક એક લાખ જનને કહ્યો છે. આ રીતે તે મહાપાતાલ કલશોના મૂલભાગ અને મધ્યભાગના વિસ્તારનું કથન કરીને હવે સૂત્રકાર તે મહાપાતાલ કલશેના Gपरितन मागना विभानु प्रभाय ४८ छ- " उवरि" त्याह
તે મહાપાતાલ કળશના મુખપ્રદેશને વિરતાર દસ દસ હજાર યોજનને કહ્યું છે. આપાતાળકળશેની જે ભીતે છે તે સંપૂર્ણ રૂપે વમય છે અને તેની જાડાઈ એક સરખી છે. તે ભી તેની જાડાઇ એક હજાર યોજન પ્રમાણે છે. આ પ્રમાણે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
