________________
सुधा टीका स्था०८० ६९ नक्षत्र स्वरूपनिरूपणम्
टीका--'
अट्ट नक्खत्ता' इत्यादि-
व्याख्या स्पष्टा । नवरं-प्रम - योगः = चन्द्रेण सह स्पर्शलक्षणो योग इति । अयं योगः कदाचिदेव, न तु सर्वदा । तदुक्तम्-
" पुणव्यसुरोहिणि चित्ता महजेठ्ठणुराह कित्तियविसाहा । चंदस्स उभयजोगा "
छाया -- पुनर्वसुरोहिणी चित्रा मघा ज्येष्ठाऽनुराधाकृत्तिका विशाखाः ।
चन्द्रस्य उभययोगाः इति । एतानि नक्षत्राणि चन्द्रस्य उभययोगानि= दक्षिणोत्तर रूपोभयपार्श्वे युज्यमानानि भवन्ति । अतस्तानि कदाचित् प्रमर्द्दयोगीन्यपि भवन्तीति भावः एतत्फलं चेदम्-" एतेषामुत्तरगा ग्रहाः सुभिक्षाय चन्द्रमा नितराम् (सुभिक्षाय ) " इति ॥ सु० ६९ ॥
1
२०७
अनुराधा ७ और ज्येष्ठा ८ चन्द्रके साथ स्पर्श होना इसका नाम प्रमर्द योग है, यह योग कदाचित् होता है सर्वदा नहीं होता। कहा भी है । 44 पुणव्वसु रोहिणी चित्ता " इत्यादि ।
इस कथन के अनुसार चन्द्रके उभय योग होते हैं - अर्थात् पुनर्वसु आदि नक्षत्र चन्द्रके दक्षिण उत्तर रूप उभय पार्श्व में योगवाले होते हैं । इसलिये वे कदाचित् प्रमर्द योगवाले भी होते हैं। इनका फल एतेषामुत्तरगा ग्रहाः सुभिक्षाय चन्द्रमा नितरां सुभिक्षाय " इस कथन के अनुसार ऐसा प्रकट किया गया है, पुनर्वसु आदि नक्षत्र चन्द्रमासे उत्तर में रहे तो सुभिक्ष होता है ।। सू० ६९ ।।
46
देव निवासके अधिकारको लेकर अब सूत्रकार देवनिवासभूत जो जम्बूद्वीप आदिक हैं उनका द्वारसूत्र कहते हैं
---
ચન્દ્રની સાથે સ્પર્શ થવા તેનું નામ પ્રમદ ચૈાગ છે. આ પ્રકારના ચાગ चारे ४ सलवी शडे छे.- यम स'लपतो नथी धुं पशु छे - " पुणव्यसु रोहिणी चित्ता " त्याहि.
66
આ કથન અનુસાર ચન્દ્રના ઉભયયેાગ થાય છે. એટલે કે પુનવંસૂ આદિ નક્ષત્ર ચન્દ્રના દક્ષિણ ઉત્તર રૂપ અને પાર્શ્વોમાં યાગવાળાં હાય છે. તેથી તેએ કયારેક પ્રમદ ચાંગવાળા પણુ હાય છે. एतेषामुत्तरगा महाः सुभिक्षाय चंद्रमा नितरां सुभिक्षाय" या सूत्रपाठ द्वारा तेमनुं इस माव्यु છે-પુનર્વસુ આદિ નક્ષત્રા ચન્દ્રમાની ઉત્તરમાં રહે તે સુભિક્ષ ( સુકાળ ) ३५ रजनी प्राप्ति थाय छे. ॥ सू. ६८ ॥
દૈવનિવાસના અધિકાર ચાલી રહ્યો છે. તેથી હવે સૂત્રકાર દેવનિવાસભૂત જે જમૂદ્રીપ આદિ ક્ષેત્રે છે તેમનાં દ્વારાનું નિરૂપણ કરે છે—
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
