________________
कि
स्थानाङ्गसूत्रे टीका---' ईसिपमारार णं' इत्यादि
ईषत्मारमारानामकपृथिव्या बहुमध्यदेशभागे अष्टयोजनिकम् अष्टयो जनात्मक क्षेत्रम् अष्ट योजनानि बाहत्येन-स्थौल्येन प्रज्ञप्तमिति ॥ १ ॥ तथाईषत्माग्मारायाः पृथिव्या अष्टौ नामधेयानि नामानि भवन्ति, तद्यथा-ईषदिति वेत्यादि । तत्र-ईषदिति रत्नप्रभापेक्षया ईपत्त्याद् ।। १ ।। ईपत्प्राग्भारेतिप्रारभारस्य-उच्छ्यादिलक्षणस्य रत्नममाद्यपेक्षया लघुत्वात् ॥ २॥ तथा-तनुरिति प्रतलत्यात् ॥ ३ ॥ तथा-तनुतनुरिति अतिप्रतलत्वात् ॥ ४॥ सिद्धिरिति तदुपरि सिदयमानत्वात् ॥ ५॥ सिद्धालय इति सिद्धनिवासस्थानसामीप्यात् सूत्रकार इस प्रकारसे करते हैं-" ईसिपम्भाराए ण पुढवीए" इत्यादि
ईषत्प्रारभारा पृथिवीके बहुमध्यदेशभागमें आठ योजन प्रमाणका क्षेत्र कहा गया है, यह आठ योजनका स्थूल (मोटा)है इस ईषत्प्ररमारा पृथिवीके आठ नाम हैं । जो इस प्रकार से हैं। ईषत् १, ईषत्प्ररभारा २, तनु ३, तनु तनु ४ सिद्धि ५, सिद्धालय ६. मुक्ति, और मुक्तालय८
टोकार्थ-इस ईषत्प्रारमारा पृथिवीकाजो ईषत् ऐसा नाम कहा गयाहै, वह रत्नप्रभाकी अपेक्षा कम होनेसे कहा गया है, तथा ईषत् प्रागभारा ऐसा जो नाम कहा गया है, वह रत्नप्रभा आदिकी अपेक्षा इसका उच्छाप-ऊंचाई आदि रूप प्राग्मार लघु होनेसे कहा गया है, प्रतल होनेसे तनु ऐसा इसका नाम कहा गया है, अति प्रनल बहुत पतली होनेसे तनु तनु ऐसा इसका नाम कहा गया है, इसके ऊपर जीव सिद्ध हो जाते हैं, इससे इसका नाम सिद्धि ऐसा कहा गपा है। यह તથા તેના નામને હવે સૂત્રકાર પ્રકટ કરે છે–
"ईसिपमाराए पुढवीए" त्यादि ટીકાઈ–ઈ–ાશ્મારા પૃથ્વીના બહુ મધ્યદેશભાગમાં આઠ યોજન પ્રમાણુનું ક્ષેત્ર કહ્યું છે તે આઠ જનનું સ્થૂલ છે. ઈષ~ામ્ભારા પૃથ્વીના આઠ નામો नीय प्रभार छ-(१) ध्षत, (२) पत्याला२।, (3) तनु, (४) तनुतनु, (५) सिद्धि, (6) सिद्धास्य, (७) भुति, मने (८) भुतासय.
રત્નપ્રભા પૃથ્વી કરતાં નાની હોવાને કારણે તેનું નામ ઈષત્ પડયું છે. રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વી કરતાં ઊંચાઈ આદિ રૂપ પ્રાગભાર (પ્રમાણુ)ની અપે. ક્ષાએ તે લધુ હોવાને કારણે તેનું બીજુ નામ ઈષ... ભારા છે પ્રતલ (પાતળી) હોવાને કારણે તેનું ત્રીજું નામ તનુ છે. ઘણી જ પ્રતલ હોવાને કારણે તેનું ચોથું નામ તનુતનુ છે. ત્યાં જનાર જીવ સિદ્ધ થઈ જાય છે તેથી તેનું નામ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
