________________
स्थानाङ्गसूत्रे
१३४
कृष्णराजयो हि अलोकस्य मध्यभागस्थिता इति मध्यभागपस्तावाद धर्मादीनां चतुर्णाम् एकैकस्य मध्यभागम् अष्टस्थानत्वेन प्ररूपयितुमाह
मूलम्-अढ धम्मत्थिकायमज्झपएसा पण्णत्ता। अट्ठ अधम्मस्थिकायमज्झपएसा पण्णत्ता । एवं चेव अट्र आगासस्थिकायमज्झपएसा पण्णत्ता । एवं चेय अह जीवमज्झपएसा पण्णत्ता ॥ सू० ३७॥
छाया-अष्ट धर्मास्तिकायमध्यप्रदेशाः प्रज्ञप्ताः । अष्ट अधर्मास्तिकायमध्यप्रदेशाः प्रज्ञप्ताः । एवमेव अष्ट आकाशास्तिकायमध्यप्रदेशाः प्रज्ञताः । एवमेव अष्ट जीवमध्यप्रदेशाः प्रज्ञप्ताः ।मु० ३७॥
टीका-'अट्ट धम्मस्थिकाय' इत्यादि
व्याख्या स्पष्टा। नवरम्-धर्माधर्माकाशानां मध्यपदेशा रुवकरूपाः । जीवस्थापि केवलिसमुद्धाते रुचकस्था एवं मध्यप्रदेशाः, अन्यदा यथास्थिता एवाष्टौ मध्यप्रदेशा इति ।। सू० ३७ ॥
ये कृष्णराजियां ऊर्यलोकके मध्य भागमें स्थित हैं, इसलिये अब सूत्रकार मध्य भागके प्रस्तावको लेकर धर्मादिकचारोंके एक एकके मध्य भागका कथन आठ स्थान रूपसे करते हैं-- ___ " अ धम्मत्यिकायमज्झमपसा पण्णत्ता" इत्यादि ।
टोकार्य-धर्मास्तिकायके मध्य प्रदेश आठ कहे गये हैं, अधर्मा. स्तिकायके मध्यप्रदेश आठ कहे गये हैं। आकाशास्तिकायके मध्य प्रदेश आठ कहे गये हैं। जीवके मध्यप्रदेश आठ कहे गये हैं। धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय और आकाशास्तिकायके जो मध्यप्रदेश हैं वे रुचक रूप हैं। जीव जब केलि समुद्घात करता है, तब उसका भी मध्य प्रदेश रुचकस्थही होते हैं। अन्य कालमें आठ मध्यप्रदेश यथास्थित ही होते रहते हैं । सूत्र ३७॥
આ કૃષ્ણરાજિઓ ઉર્વકના મધ્ય ભાગમાં આવેલી છે. પૂર્વસૂત્ર સાથે આ પ્રકારના સંબંધને લઈને હવે સૂત્રકાર ધર્માસ્તિકાય આદિ ચાર અસ્તિકાયના भय मागनु न छ---"अट्ट धन्मत्थिकायमअपएसा पण्णत्ता" त्या:ટીકાર્થ-ધર્માસ્તિકાયનાં મધ્યપ્રદેશ આઠ કહ્યા છે અધર્માસ્તિકાયના મધ્યપ્રદેશ આઠ કહી છે આકશ સ્તિકાયના મધ્યપ્રદેશ આઠ કહ્યા છે જીવના મધ્યપ્રદેશ આઠ કદા છે ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાયના જે મધ્યપ્રદેશ છે તે રૂચકરૂપ છે જીવ જ્યારે કેવલિસ મુદ્દઘાત કરે છે ત્યારે તેના મધ્યપ્રદેશ પણ રૂચકસ્થ જ હોય છે અન્યકાળેઆઠ મધ્યપ્રદેશે યથાસ્થિત જ રહે છે. ૩૭
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
