________________
__ स्थानाक्षसूत्रे व्याख्या स्पष्टा । नवरम्-नैरयिकाणामेकविधत्वेन, तिर्यमनुष्यदेवानां प्रत्येकं पुंस्त्री भेदेन द्वैविध्येन, सप्तविषत्वमिति ॥ मु० २१ ।।
संसारिणां संसरणं च आयुर्भेदे सति भवतीति आयुर्भेदं प्ररूपयति
मूलम्-सत्तविहे आउभेए पण्णते, तं जहा-अज्झववसाणं १, निमित्तं २, आहारे ३ चेयणा ४, पराघाए ५। फासे ६ आणापाणू ७। सत्तविहं भिजए आऊ ७ ॥ सू० २२ ॥
छाया -- सप्तविध आयुर्भेदः प्रज्ञप्तः, तद्यथा अध्ययसानम् १ निमित्तम् २ आहारो ३ वेदना ४ पराघातः ५। स्पर्शः ६ आनाणं ७ सप्तविधं भिद्यते आयुः ॥ मू० २२॥ टीका-'सत्तविहे ' इत्यादि
आयुर्भेद:-आयुषो जीवनस्य भेदः-विनाशः सप्तविधः प्रज्ञप्ता, तद्यथाःअध्ययसानं रागस्नेहभयात्मक आत्मपरिणामः १, तथा-निमित्तम् दण्डकशायिकोंमें केवल नपुंसक लिङ्गता होने से एकविधताही होती है-इस प्रकारसे संसारी जीव सात प्रकारके होते कहे गये हैं । सूत्र २१ ।।
संसारी जीवोंका संसारमें परिभ्रमण आयुके होने पर ही होता है, अतः अब सूत्रकार आयुके भेदोंका निरूपण करते हैं___ “सत्तविहे आउभेए पणत्त' इत्यादि सूत्र २२ ॥ __टोकार्थ-आयुका भेद सात प्रकारका कहा गया है-जैसे-अध्यवसान१,निमित्त २, आहार ३, वेदना४,पराघात ५ स्पर्श६और आनप्राण७ __ आयुभेदसे यहां जीवनका विनाश कहा गयाहै, यह जो सात प्रकारका कहा गया है, सो उसका तात्पर्य ऐसा है-राग, स्नेह एवं भयरूप जो સંભવી શકે છે તેથી તેમને એક જ પ્રકાર પડે છે. આ પ્રકારે અહીં સંસારી જીના સાત પ્રકારે બતાવવામાં આવ્યા છે. સૂ. ૨૧ છે
આયુના સદ્ભાવમાં જ સંસારી જીનું સંસારમાં પરિભ્રમણ થાય छ. तेथी के सूत्र४२ भायुमेहानु ( मायुना विनाशनु) नि३५५ ४२ छ--
सत्तविहे आउभेए पण्णत्ते" त्यादि--(सू २२)
આયુના ભેદ સાત પ્રકારના કહ્યા છે. તે પ્રકારો નીચે પ્રમાણે છે-- (१) अध्यवसान, (२) निमित्त, (3) माडा२, (४) वेदना, (५) ५२राघात, (6) २५ भने (७) मानप्रा.
ટીકાર્થ–“આયુ ભેદ” આ પદ દ્વારા આયુને વિનાશ? અહીં અર્થ સમજવાને છે. તે આયુવિનાશના સાત ભેદનું હવે સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે.
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
