________________
६५०
स्थानाङ्गसत्रे त्यपराधे धिकारो दण्डः, मध्यमापराधे माकारो दण्डः, जघन्यापगधे तु हक्कारो दण्ड इति बोध्यम् । उपतं च हकारादिविषये - ___ " पदमवीयाणपढमा, तइयचउत्थाण अभिनया बीया।।
पंचम छटुस्स य सत्तमस्स तइया अभिणवा उ ॥१॥" छाया-प्रथमदिनीययोः प्रथमा तृतीय चतुर्थयोरभिनया द्वितीय।।
पश्चमषष्ठयोश्च सप्तमस्य तृतीया अभिनया तु ॥ १ ॥ इति ॥ ३ ॥ तथा-परिभाषा-परिभाषणं परिभाषा-अपराधिनं प्रति — माकुरु ' इत्येवं सकोपकथनम् ॥ ४ ॥ तथा-मण्डलवन्धः-मण्डलं-निर्दिष्टं क्षेत्रं, तत्र बन्धः'नातः प्रदेशाद् गन्तव्य '-मित्याज्ञाकरणम् । यद्वा-पुरुषा मण्डलरूपेणसमुदायरूपेण समुदिता मा भवन्वित्याज्ञा करणं मण्डलबन्धः ॥५॥ चारक:पा मध्यम अपराध में जो माकार रूप ही दण्ड था, एवं जघन्य अपराध में हकार रूप दण्ड था, हकार आदिके विषय में ऐसा कहा गया है
" पढम बीयाण पढमा" इत्यादि ।
अपराधीके प्रति ऐसा कुपित होकर कहना कि तुम अमुक काम मत करो मण्डल नाम क्षेत्रका है, निर्दिष्ट क्षेत्रमें अपराधीको रोक कर रखना यह मण्डल बन्ध है-इस स्थानसे तुम आगे नहीं जारा इस प्रकारकी आज्ञा करना सो यही मण्डल बन्ध है। अथवा-पुरुष मण्डल रूपसे समुदाय रूपसे एकत्रित नहीं हो ऐसी आज्ञा करना सो यह भी मण्डलबन्ध है। अपराधीको कारागारमें डाल देना सो चारक है, અને સાતમાં કુલકરના સમયમાં ઘણે જ ભારે અપરાધ કરનારને આ પ્રકારના દંડને પાત્ર બનવું પડતું તે કુલકરના સમયમાં મધ્યમ અપરાધ કરનારને સાકાર રૂપ દંડને પાત્ર બનવું પડતું અને સામાન્ય અપરાધ કરનારને હકકાર રૂ૫ દંડને પાત્ર બનવું પડતું. હકાર આદિના વિષયમાં એવું કહ્યું છે -पदम बीयोण पंढमा " त्याहि,
(४) " ५५२॥धी प्रत्ये पायमान ५४ने मे तु मा प्रीરનું કૃત્ય મા કર.” ઈત્યાદિનું નામ પરિભાષા દંડ છે.
(૫) મંડલ એટલે ક્ષેત્ર અપરાધીને કેઈ નિર્દિષ્ટ ક્ષેત્રમાં જ રોકી રાખવો તેનું નામ મંડલમબ્ધ છે. “ તમારે આ સ્થાન છેડીને જવું નહીઅમુક મર્યાદિત સ્થાનમાં જ તમારે રહેવું.” આ પ્રકારની આજ્ઞાનું નામ મંડલબબ્ધ છે. અથવા પુરુષ મંડલરૂપે અથવા સમુદાય રૂપે એકત્રિત ન થવું, એવી આજ્ઞાનું નામ મંડલ બન્ધ છે.
(6) ॥५२॥धीन समi ५२। तेनु नाम या२४ ६४ छ,
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
